CKB Odbor direktora CKB Board of Directors. Na dan 31. decembra godine Year Ended December 31, 2011

Transcription

1 godišnji izvještaj annual report

2

3 Sadržaj / Content 5 CKB Odbor direktora / CKB Board of Directors 10 Izvještaj o ukupnom rezultatu / Statement of Comprehensive Income 11 Izvještaj o finansijskom položaju / Statement of Financial Position 12 Izvještaj o promjenama na kapitalu / Statement of Changes in Equity 13 Izvještaj o tokovima gotovine / Cash Flow Statement 15 Bilješke uz finansijske izvještaje / Notes to the Financial Statements 16 Opšte informacije 16 Osnove za sastavljanje finansijskih izvještaja 18 Pregled značajnih računovodstvenih politika 21 Finanijski instrumenti 35 Osnovne računovodstvene procjene i prosuđivanja u primjeni računovodstvenih politika 36 Prihodi i rashodi po osnovu kamata i slični prihodi i rashodi 36 Prihodi i rashodi po osnovu naknada i provizija 37 Neto prihodi od kursnih razlika 37 Ostali poslovni rashodi 37 Rashodi indirektnih otpisa plasmana i rezervisanja 37 Porez na dobit 38 Novčana sredstva i sredstva kod Centralne banke 39 Krediti i avansi bankama 39 Krediti i avansi klijentima 40 Hartije od vrijednosti raspoložive za prodaju 40 Hartije od vrijednosti po pravičnoj vrijednosti kroz bilans uspjeha 40 Forfeting 40 Hartije od vrijednosti koje se drže do dospijeća 41 Nematerijalna ulaganja 41 Nekretnine, postrojenja i oprema 42 Ostala sredstva 42 Obaveze prema bankama 43 Obaveze prema klijentima 44 Obaveze po kreditima 45 Ostale obaveze 45 Rezervisanja 45 Beneficije zaposlenih 45 Akcijski capital 46 Vanbilansne pozicije 46 Operativni lizing 46 Gotovina i gotovinski ekvivalenti 47 Transakcije sa povezanim licima 48 Sudski sporovi 48 Događaji nakon datuma bilansa stanja 48 Devizni kursevi Sadržaj / Content 3

4 Sadržaj / Content 49 Notes to the Financial Statements 51 General information 51 Basis of preparation of the financial statements 53 Summary of significant accounting policies 56 Financial instruments 69 Critical accounting estimates and judgments in applying accounting policies 70 Interest income and expense and similar income and expense 70 Fee and commission income and expense 71 Net trading income 71 Operating expenses 71 Losses on impairment and provisions 71 Income taxes 72 Cash and balances with the Central Bank 72 Loans and advances to banks 73 Loans and advances to customers, net of impairment provisions 74 Available-for-sale securities 74 Financial asset at fair value through profit or loss 74 Forfeiting 74 Securities held-to-maturity 74 Intangible assets 75 Property, plant and equipment 75 Other assets 76 Deposits from banks 76 Due to customers 77 Other borrowed funds 77 Other liabilities 77 Provisions 78 Employee benefits 78 Share capital 79 Off-balance-sheet items 79 Operating lease arrangements 79 Cash and cash equivalents 80 Related party transactions 81 Litigation 81 Post balance sheet events 81 Exchange rates

5 CKB Odbor direktora CKB Board of Directors Na dan 31. decembra godine Year Ended December 31, 2011 Barna zsolt Predsjednik, President Szabolcs horváth Član, Member nyitrai győ z Ő Član, Member Dr. Szabolcs Korba Član, Member Péter KrizsAnovich Član, Member 5

6 6 CKB Godišnji izvještaj 2011

7 7

8 8 CKB Annual Report 2011

9 9

10 U hiljadama eura Thousands of EUR Izvještaj o ukupnom rezultatu Statement of Comprehensive Income Na dan 31. decembra godine Year Ended December 31, 2011 Napomene / Notes Prihodi po osnovu kamata i slični prihodi Interest and similar income 6a 46,548 57,017 Rashodi po osnovu kamata i slični rashodi Interest expense and similar charges 6b (22,581) (28,688) Neto prihod od kamata Net interest income 23,967 28,329 Prihodi po osnovu naknada i provizija Fee and commission income 7a 13,717 14,453 Rashodi po osnovu naknada i provizija Fee and commission expense 7b (3,418) (3,651) Neto prihod od naknada i provizija Net fee and commission income 10,299 10,802 Neto prihodi po osnovu kursnih razlika Net foreign exchange gains Neto dobici/(gubici) po osnovu finansijskih instrumenata koji se vode po fer vrijednosti kroz bilans uspjeha 92 (171) Net gains/(losses) from investments in securities Ostali poslovni prihodi Other operating income Poslovni rashodi Operating expenses 9 (24,649) (24,828) Rashodi indirektnih otpisa plasmana i rezervisanja Losses on impairment and provisions 10 (22,811) (76,470) (46,653) (100,847) DOBIT PRIJE OPOREZIVANJA PROFIT BEFORE TAX (12,387) (61,716) Porez na dobit Income taxes DOBITAK ZA GODINU PROFIT FOR THE YEAR (12,387) (61,716) Ostali ukupni rezultat Other comprehensive income Nerealizovani neto gubici na HoV raspoloživih za prodaju Unrealized net losses on available-for-sale securities 1 1 UKUPNI REZULTAT Total comprehensive income for the year 12,386 61, CKB Godišnji Annual Report izvještaj

11 U hiljadama eura Thousands of EUR Izvještaj o finansijskom položaju Statement of Financial Position Na dan 31. decembra godine As of December 31, 2011 Napomene / Notes AKTIVA / ASSETS Novčana sredstva i sredstva kod Centralne banke Cash and balances with the Central Bank 12 71, ,505 Krediti i avansi bankama Loans and advances to banks , ,803 Krediti i avansi klijentima Loans and advances to customers , ,702 Hartije od vrijednosti raspoložive za prodaju Available for sale securities Finansijska sredstva po pravičnoj vrijednosti kroz bilans uspjeha Financial assets at fair value through profit or loss Forefeting Forfeiting ,174 1,523 - Hartije od vrijednosti koje se drže do dospjeća Securities held to maturity 18 17,242 18,294 Nematerijalna ulaganja Intangible assets 19 3,710 3,957 Nekretnine, postrojenja i oprema Property, plant and equipment 20 13,943 14,463 Ostala sredstva Other assets 21 11,048 6,492 Ukupna aktiva / Total assets 701, ,934 OBAVEZE / LIABILITIES Obaveze prema bankama Deposits from banks 22 9,144 11,286 Obaveze prema klijentima Due to customers , ,309 Obaveze po kreditima Other borrowed funds 24 76,634 87,528 Ostale obaveze Other liabilities 25 2,853 2,361 Rezervisanja Provisions 26 2,859 1,545 Odložene poreske obaveze Deferred income tax liabilities Beneficije zaposlenih Employee benefits 27 1,037 1,109 Ukupne obaveze / Total liabilities 645, ,528 KAPITAL / EQUITY Akcijski kapital Share capital ,876 96,876 Revalorizacione rezerve po osnovu hartija od vrijednosti raspoloživih za prodaju Revaluation reserves on available-for-sale securities Akumulirani gubitak Accumulated losses (51,554) (39,390) Ukupno kapital / Total equity 56,243 58,406 Ukupno pasiva Total liabilities and equity 701, ,934 VANBILANSNE POZICIJE OFF-BALANCE SHEET ITEMS 29 54,612 75,112 11

12 U hiljadama eura Thousands of EUR Izvještaj o promjenama na kapitalu Statement of Changes in Equity U periodu od 1. januara do 31. decembra godine Year Ended December 31, 2011 Stanje na dan 1. januara godine Balance at January 1, 2010 Sveobuhvatni rezultat Total comprehensive income Gubitak tekuće godine Loss for the year Povećanje fer vrijednosti Increase in fair value Nova emisija akcija Issue of share capital Stanje na dan 31. decembra godine Balance at December 31, 2010 Korekcija neraspoređene dobiti prethodnih godina Adjustment of retained earnings Sveobuhvatni rezultat Total comprehensive income Gubitak tekuće godine Loss for the year Povećanje fer vrijednosti Increase in fair value Nova emisija akcija Issue of share capital Stanje na dan 31. decembra godine Balance at December 31, 2011 Akcijski kapital Revalorizacione rezerve Akumulirani gubitak Ukupno Share Capital Revaluation Reserves from Available-For-Sale Securities Accumulated Losses Total 61, ,326 85, (61,716) (61,716) , ,000 96, (39,390) 58, (12,387) (12,387) , , , (51,554) 56, CKB Godišnji izvještaj 2011

13 U hiljadama eura Thousands of EUR Izvještaj o tokovima gotovine Cash Flow Statement U periodu od 1. januara do 31. decembra godine Year Ended December 31, 2011 Tokovi gotovine iz poslovnih aktivnosti Cash flows from operating activities Prilivi po osnovu kamata i slični prihodi Interest and similar income received Odlivi po osnovu kamata i slični rashodi Interest and similar charges paid Priliv po osnovu naknada i provizija Fee and commission received Odlivi po osnovu naknada i provizija Fee and commission paid Ostali prihodi Other income Odlivi po osnovu zarada zaposlenih i troskova za dobavljače Cash payments to employees and suppliers Plaćeni porezi Taxes paid Neto prilivi gotovine iz poslovne dobiti prije promjena poslovne aktive i pasive Net cash flows from operating activities before changes in operating assets and liabilities Promjene poslovne aktive i pasive Changes in operating assets and liabilities: Neto smanjenje obavezne rezerve Net decrease in obligatory reserve Neto (povećanje)/smanjenje kredita i avansa bankama i klijentima Net (increase)/decrease in loans and advances to banks and customers Neto povećanje forfetinga Net increase in forfeting Neto (povećanje)/smanjenje ostalih sredstava Net (increase)/decrease in other assets Neto smanjenje depozita drugih banaka Net decrease in deposits from banks Neto smanjenje depozita od klijenta Net decrease in due to customers Neto (smanjenje)/povećanje ostalih obaveza Net (decrease)/increase in other liabilities Neto (odliv)/priliv gotovine iz poslovnih aktivnosti Net cash (used in)/provided by operating activities Tokovi gotovine iz aktivnosti investiranja Cash flows from investing activities Neto smanjenje/(povećanje) hartija od vrijednosti Net decrease/(increase) in securities Kupovina nekretnina i opreme Purchase of property, plant and equipment Kupovina nematerijalnih ulaganja Purchase of intangible assets Neto smanjenje/ (povećanje) hartija od vrijednosti koje se drže do dospjeća Net decrease/ (increase) in securities held to maturity Neto odliv gotovine iz aktivnosti finansiranja Net cash used in investing activities Tokovi gotovine iz aktivnosti finansiranja Cash flows from financing activities Neto smanjenje pozajmljenih sredstava Net decrease in other borrowed funds Emisija običnih akcija Issue of common shares Neto odliv gotovine iz aktivnosti finansiranja Net cash used in financing activities Efekti kursnih razlika Effect of exchange rate changes Neto (smanjenje)/ povećanje gotovine i gotovinskih ekvivalenata Net (decrease)/ increase in cash and cash equivalents Gotovina i gotovinski ekvivalenti na početku godine Cash and cash equivalents at beginning of year Gotovina i gotovinski ekvivalenti na kraju godine (napomena 31) Cash and cash equivalents at end of year (Note 31) Napomene Notes ,720 61,381 (22,225) (30,100) 13,717 14,453 (3,418) (3,651) (22,075) (22,267) - (107) 12,395 19,866 4,294 3,935 (59,395) 135,219 (20,174) - (10,747) 10,141 (2,142) (406) (10,961) (46,330) 240 (672) (86,490) 121, (614) (1,118) (1,186) (690) (554) 1,052 (2,995) (136) (5,349) (10,894) (70,264) 10,000 35,000 (894) 35, (86,965) 81, , , , ,659 13

14 CKB Annual Report 2011

15 Bilješke uz finansijske izvještaje

16 1. OPŠTE INFORMACIJE Crnogorska komercijalna banka A.D., Podgorica (u daljem tekstu: Banka ) je osnovana kao nezavisna banka i registrovana je kod Privrednog suda u Podgorici 15. januara godine. OTP Bank Plc. Budimpešta ima 100% učešća u kapitalu Banke. Banka je registrovana kao akcionarsko društvo. Registarski broj Banke u Centralnom registru Privrednog suda je /019. Banka je od Centralne banke Crne Gore, Rješenjem broj / od 18. februara godine, dobila odobrenje za rad. Banka je kod Komisije za hartije od vrijednosti upisana u Registar emitenata hartija od vrijednosti pod brojem 51 (Rješenje broj 02/3-47/2-01 od 12. jula godine). U skladu sa Zakonom o bankama, Odlukom o osnivanju i Statutom, Banka obavlja poslove primanja depozita i drugih sredstava fizičkih i pravnih lica i odobravanje kredita i drugih plasmana iz tih sredstava, u cjelini ili djelimično, za svoj račun. Pored ovih poslova može da obavlja i sljedeće poslove: izdaje garancije i preuzima druge vanbilansne obaveze; kupuje, prodaje i naplaćuje potraživanja; izdaje, obrađuje i evidentira platne instrumente; platni promet u zemlji i sa inostranstvom; finansijski lizing; trguje u svoje ime i za svoj račun ili za račun komitenta stranim sredstvima plaćanja i finansijskim derivatima; vrši izradu analiza i davanje informacija i savjeta o kreditnoj sposobnosti društava i preduzetnika; depo poslove; usluge čuvanja u sefovima i druge poslove u skladu sa odobrenjem Centralne banke Crne Gore. Sjedište Banke je u Podgorici, Ulica Moskovska bb. Na dan 31. decembra godine, Banku čine centrala u Podgorici i 11 filijala, 7 ekspozitura i 8 šaltera na teritoriji Crne Gore. Članovi Odbora za reviziju Banke su: Ime i prezime G-din Péter Kriszanovich G-din Andrea Bácskai G-din András Szalay Članovi Odbora direktora Banke su: Ime i prezime G-din Barna Zsolt G-din Szabolcs Horváth G-din Nyitrai Győző Dr Szabolcs Korba G-din Péter Kriszanovich Funkcija Predsjednik Član Član Funkcija Predsjednik Član Član Član Član Na dan 31. decembra godine Banka ima 468 zaposlenih radnika (31. decembra godine: 451 zaposleni). 2. OSNOVE ZA SASTAVLJANJE FINANSIJSKIH IZVJEŠTAJA Ovi finansijski iskazi su sastavljeni za opštu upotrebu, a u skladu sa Međunarodnim standardima finansijskog izvještavanja (MSFI). Banka takođe priprema finansijske izvještaje u skladu sa lokalnim zakonodavstvom i regulativom koja materijalno značajno odstupa od MSFI. a) Izjava o usklađenosti finansijskih izvještaja Priloženi finansijski iskazi Banke sastavljeni su u skladu sa Međunarodnim Standardima Finansijskog Izvještavanja (MSFI) odobrenim od strane Međunarodnog Komiteta za Računovodstvene Standarde. Pripremanje finansijskih izvještaja u skladu sa MSFI zahtijeva upotrebu određenih računovodstvenih procjena i procjena rukovodstva Banke u procesu primjene računovodstvenih politika Banke. Područja koja zahtijevaju viši stepen procjene ili složenosti ili područja u kojima su pretpostavke i procjene od velikog značaja za finansijske izvještaje, objelodanjena su u napomeni 2(d). Računovodstvene politike u skladu sa MSFI objelodanjene u narednim pasusima su dosljedno primijenjene od strane Banke za sve periode prikazane u priloženim finansijskim iskazima b) Osnove za sastavljanje Finansijski iskazi sastavljeni su prema principu istorijskog troška, koji je modifikovan revalorizacijom finansijskih sredstava raspoloživih za prodaju i finansijskih sredstava i obaveza (uključujući izvedene finansijske instrumente) po fer vrijednosti kroz dobitak ili gubitak, po principu stalnosti poslovanja. c) Funkcionalna i izvještajna valuta Priloženi finansijski izvještaji Banke su iskazani u EUR, što je i funkcionalna valuta Banke. Svi finansijski podaci su iskazani u EUR i zaokruženi na najbližu hiljadu. d) Korišćenje procjenjivanja i pretpostavki Pripremanje finansijskih izvještaja u skladu sa MSFI zahtijeva upotrebu procjena i pretpostavki koje utiču na efekte primjenjivanja politika, prikazane iznose aktive i pasive, i na prikazane iznose prihoda i rashoda tokom izvještajnog perioda. Procjene i prosuđivanja se donose na osnovu istorijskog iskustva i drugih činilaca, uključujući očekivanja u pogledu budućih događaja za koje se vjeruje da su u okvirima datih okolnosti razumna, gdje rezultati daju dobru osnovu za procjenu knjigovodstvene vrijednosti aktive i pasive koje se ne mogu jasno sagledati iz drugih izvora. Stvarni rezultati se mogu razlikovati od pomenutih procjena. Procjene i prosuđivanja su predmet stalne procjene. Promjene računovodstvenih procjena se priznaju u periodu kada je došlo do izmjene, ako se izmjena odnosi samo na taj period odnosno, ako se izmjena odnosi na tekuće i buduće periode, priznaju se i u tom periodu i u budućim periodima. 16 CKB Godišnji izvještaj 2011

17 Posebna područja nesigurnosti procjenjivanja i kritičnih pretpostavki u primjeni računovodstvenih politika koje su od velikog značaja za iznose objelodanjene u finansijskim iskazima, objelodanjena su u napomeni 5. uz finansijske izvještaje. Banka je u sastavljanju ovih finansijskih izvještaja pripremljenih u skladu sa MSFI primjenjivala računovodstvene politike objelodanjene u napomeni 3. e) Standardi i tumačenja koji su u primjeni u tekućem periodu U trenutku odobrenja priloženih finansijskih izvještaja, objavljeni su sljedeći novi i revidirani standardi i tumačenja koje je Banka primjenljivala u tekućem periodu: Dopune MSFI 1 Prva primjena međunarodnih standarda finansijskog izvještavanja Ograničeno izuzeće od uporednih objelodanjivanja propisanih u okviru MSFI 7 kod lica koja prvi put primjenjuju MSFI (na snazi za godišnje periode koji počinju na dan ili nakon 1. jula godine); Dopune MRS 24 Objelodanjivanja o povezanim licima Pojednostavljeni zahtjevi za objelodanjivanjem kod lica pod (značajnom) kontrolom ili uticajem Vlade i pojašnjenje definicije povezanog lica (na snazi za godišnje periode koji počinju na dan ili nakon 1. januara godine); Dopune MRS 32 Finansijski instrumenti: Prezentacija Prebijanje finansijskih sredstava i finansijskih obaveza (na snazi za godišnje periode koji počinju na dan ili nakon 1. februara godine); Dopune različitih standarda i tumačenja Poboljšanja MSFI (2010) rezultat su Projekta godišnjeg kvalitativnog poboljšanja MSFI objavljenog 6. maja godine (MSFI 1, MSFI 3, MSFI 7, MRS 1, MRS 27, MRS 34, IFRIC 13) prvenstveno sa namjerom otklanjanja neslaganja i pojašnjenja formulacija u tekstu (većina dopuna biće na snazi za godišnje periode koji počinju na dan ili nakon 1. januara godine)), Dopune IFRIC 14 MRS 19 - Ograničenje definisanih primanja, minimalni zahtjevi za finansiranjem i njihova interakcija preplaćeni minimalni zahtjevi za finansiranjem (na snazi za godišnje periode koji počinju na dan ili nakon 1. januara godine), IFRIC 19 Namirivanje finansijskih obaveza instrumentima kapitala (na snazi za godišnje periode koji počinju na dan ili nakon 1. jula godine) Usvajanje ovih standarda i tumačenja nije dovelo do izmjena u računovodstvenim politikama Banke. f) Objavljeni standardi i tumačenja koji još uvijek nisu u primjeni U trenutku odobrenja priloženih finansijskih izvještaja, objavljeni su sljedeći standardi i tumačenja koji su primjenljivi u narednom periodu: MSFI 9 Finansijski instrumenti (na snazi za godišnje periode koji počinju na dan ili nakon 1. januara godine); MSFI 10 Konsolidovani finansijski iskazi (na snazi za godišnje periode koji počinju na dan ili nakon 1. januara godine); MSFI 11 Zajednički aranžmani (na snazi za godišnje periode koji počinju na dan ili nakon 1. januara godine), MSFI 12 Objelodanjivanje učešća u drugim pravnim licima (na snazi za godišnje periode koji počinju na dan ili nakon 1. januara godine); MSFI 13 Mjerenje fer vrijednosti (na snazi za godišnje periode koji počinju na dan ili nakon 1. januara godine); MRS 27 (revidiran godine) Pojedinačni finansijski iskazi - (na snazi za godišnje periode koji počinju na dan ili nakon 1. januara godine); MRS 28 (revidiran godine) Ulaganja u pridružena pravna lica i zajednička ulaganja - (na snazi za godišnje periode koji počinju na dan ili nakon 1. januara godine); Dopune MSFI 1 Prva primjena međunarodnih standarda finansijskog izvještavanja Velika hiperinflacija i uklanjanje fiksnih datuma za lica koja prvi put primjenjuju MSFI (na snazi za godišnje periode koji počinju na dan ili nakon 1. jula godine); Dopune MSFI 7 Finansijski instrumenti: objelodanjivanja - Prenos finansijskih sredstava (na snazi za godišnje periode koji počinju na dan ili nakon 1. jula godine); Dopune MSFI 7 Finansijski instrumenti: obelodanjivanja Prebijanje finansijskih sredstava i finansijskih obaveza (na snazi za godišnje periode koji počinju na dan ili nakon 1. januar godine); Dopune MSFI 9 Finansijski instrumenti i MSFI 7 Finansijski instrumenti: Obelodanjivanja Obavezno stupanje na snagu i prelazna obelodanjivanja; Dopune MRS 1 Prezentacija finansijskih izveštaja Prezentacija stavki ukupnog ostalog rezultata (na snazi za godišnje periode koji počinju na dan ili nakon 1. jula godine); Dopune MRS 12 Porezi na dobitak Odloženi porez: povraćaj sredstava koja se nalaze u osnovi (na snazi za godišnje periode koji počinju na dan ili nakon 1. januara godine); Dopune MRS 19 Naknade zaposlenima Unapređenje računovodstvenog obuhvatanja primanja po prestanku zaposlenja (na snazi za godišnje periode koji počinju na dan ili nakon 1. januara godine);. Dopune MRS 32 Finansijski instrumenti: Prezentacija Prebijanje finansijskih sredstava i finansijskih obaveza (na snazi za godišnje periode koji počinju na dan ili nakon 1. januara godine). IFRIC 20 Тroškovi оtkrivke u proizvodnoj fazi površinskih rudnika (na snazi za godišnje periode koji počinju na dan ili nakon 1. januara godine). 17

18 Rukovodstvo Banke razmatra uticaj navedenih standarda i tumačenja na finansijske izvještaje Banke, kao i datum njihovog stupanja na snagu, i smatra da usvajanje većine standarda i tumačenja neće imati materijalno značajne efekte na finansijske izvještaje Banke u periodu njihove početne primjene. Na dan izdavanja ovih finansijskih iskaza, rukovodstvo Banke nije u mogućnosti da procijeni moguće efekte usvajanja IFRS 9. g) Osnove konsolidacije Priloženi finansijski izvještaji uključuju samo pojedinačne finansijske izvještaje Banke. Ulaganje u preduzeće Moneta, nad kojim Banka ima efektivnu kontrolu, nije konsolidovano jer rukovodstvo Banke smatra da nije materijalno značajno. U ovim nekonsolidovanim finansijskim izvještajima, ulaganje u povezano preduzeće se računovodstveno evidentira u skladu sa MRS 39, kao ulaganje po pravičnoj vrijednosti kroz bilans uspjeha. 3. PREGLED ZNAČAJNIH RAČUNOVODSTVENIH POLITIKA 3.1. Prihodi i rashodi od kamata i naknada Prihodi i rashodi po osnovu kamata se priznaju u izvještaju o ukupnom rezultatu za sve instrumente, prema cijeni amortizacije uz primjenu metode efektivne kamatne stope. Metod efektivne kamatne stope je metod izračunavanja cijene amortizacije finansijskih sredstava ili finansijskih obaveza i alokacije prihoda po osnovu kamate ili rashoda po osnovu kamate na odgovarajuće vremenske periode. Efektivna kamatna stopa je stopa koja diskontuje procijenjena buduća gotovinska plaćanja ili prilive tokom očekivanog vijeka trajanja finansijskog instrumenta ili, tamo gdje je to izvodljivo, kraćeg perioda na sadašnju vrijednost finansijskih sredstava ili finansijskih obaveza. Pri izračunavanju efektivne kamatne stope, Banka procjenjuje gotovinske tokove razmatrajući sve ugovorene uslove finansijskih instrumenata (npr. opcije avansnih plaćanja) ali ne razmatra buduće gubitke po osnovu kreditnog rizika. Kalkulacije uključuju sve naknade i provizije plaćene ili primljene između ugovorenih strana koje su integralni dio efektivne kamatne stope, troškova transakcije i svih drugih premija ili popusta. Kada se vrijednost nekog finansijskog sredstva ili grupe sličnih finansijskih sredstava obezvrijedi kao posljedica gubitka usljed umanjenja vrijednosti, prihod po osnovu kamate se priznaje u izvještaju o ukupnom rezultatu uz korišćenje kamatne stope korišćene za diskontovanje budućih tokova gotovine za svrhu izračunavanja gubitka po osnovu umanjenja vrijednosti. Prihodi od naknada i provizija se uglavnom evidentiraju prema načelu nastanka poslovne promjene u periodu kada su usluge izvršene. Naknade za neiskorišćene kreditne linije se razgraničavaju (zajedno sa povezanim direktnim troškovima) i priznaju kao korekcija efektivne kamatne stope za kredit. Poslovne promjene nastale u stranoj valuti su preračunate u EUR po srednjem kursu utvrđenom na međubankarskom tržištu deviza, koji je važio na dan poslovne promjene. Sredstva i obaveze iskazane u stranoj valuti na dan izvještaja o finansijskom položaju, preračunati su u EUR po srednjem kursu utvrđenom na međubankarskom tržištu deviza koji je važio na taj dan Preračunavanje deviznih iznosa Neto pozitivne ili negativne kursne razlike nastale prilikom poslovnih transakcija u stranoj valuti i prilikom preračuna pozicija izvještaja o finansijskom položaju iskazanih u stranoj valuti knjižene su u korist ili na teret izvještaja o ukupnom rezultatu, kao dobici ili gubici po osnovu kursnih razlika. Preuzete i potencijalne obaveze u stranoj valuti preračunate su u EUR po srednjem kursu utvrđenom na međubankarskom tržištu deviza koji je važio na taj dan Lizing Lizing Banke je klasifikovan kao operativni lizing. Plaćanja po osnovu ugovora o operativnom lizingu priznaju se ravnomjerno kao trošak tokom perioda trajanja lizinga Porezi i doprinosi Porez na dobit Tekući porez na dobit Porez na dobit se obračunava i plaća u skladu sa Zakonom o porezu na dobit pravnih lica Član 28 ( Sl. list CG, br. 65/2001, 80/2004, 40/2008 i 86/2009). Stopa poreza na dobit je proporcionalna i iznosi 9% od poreske osnovice. Oporeziva dobit se utvrđuje na osnovu dobiti Banke iskazane u izvještaju o ukupnom rezultatu uz usklađivanje prihoda i rashoda u skladu sa odredbama Zakona o porezu na dobit pravnih lica (članovi 8 i 9 za usklađivanje prihoda i članovi 10 do 20 za usklađivanje rashoda). Poreski propisi Crne Gore ne predviđaju da se poreski gubici iz tekućeg perioda mogu koristiti kao osnova za povraćaj poreza plaćenog u prethodnim periodima. Međutim, gubici iz tekućeg perioda iskazani u poreskom bilansu mogu se koristiti za umanjenje poreske osnovice budućih obračunskih perioda, ali ne duže od pet godina. Odloženi porez na dobit Odloženi porez na dobit se obračunava korišćenjem metode utvrđivanja obaveza prema izvještaju o finansijskom položaju, za privremene razlike proizašle iz razlike između poreske osnove potraživanja i obaveza i njihove knjigovodstvene vrijednosti. Važeće poreske stope na datum izvještaja o finansijskom položaju se koriste za utvrđivanje razgraničenog iznosa poreza na dobit. Odložene poreske obaveze se priznaju za sve oporezive privremene razlike. Odložena poreska sredstva se priznaju za sve odbitne privremene razlike i poreske gubitke i kredite, koji se mogu prenositi u naredne fiskalne periode, do stepena do kojeg će vjerovatno postojati oporeziva dobit 18 CKB Godišnji izvještaj 2011

19 od koje se odložena poreska sredstva mogu iskoristiti Gotovina i gotovinski ekvivalenti Za potrebe izvještaja o tokovima gotovine, pod gotovinom i gotovinskim ekvivalentima se priznaju sva sredstva sa rokom dospjeća kraćim od tri mjeseca, i to: gotovina i slobodno raspoloživa sredstva kod Centralne banke Crne Gore i drugih banaka Finansijska sredstva Banka je finansijska sredstva klasifikovala u sljedeće kategorije: zajmovi i potraživanja, hartije od vrijednosti koje se drže do dospijeća, hartije od vrijednosti raspoložive za prodaju i hartije od vrijednosti po pravičnoj vrijednosti kroz izvještaj o ukupnom rezultatu. Rukovodstvo vrši klasifikaciju svojih ulaganja u momentu inicijalnog priznavanja (a) Zajmovi i potraživanja Zajmovi i potraživanja predstavljaju nederivatna finansijska sredstva sa fiksnim i odredivim isplatama, koja nisu kotirana na aktivnom tržištu. Oni nastaju kada banka obezbijedi novčana sredstva, robu ili usluge dužniku direktno bez namjere da trguje potraživanjem. (b) Hartije od vrijednosti koje se drže do roka dospijeća Ulaganja koja se drže do dospjeća predstavljaju nederivatna finansijska sredstva sa fiksnim i odredivim isplatama i fiksnim dospjećem, i za koja rukovodstvo Banke ima pozitivnu namjeru i sposobnosti da ih drži do roka dospjeća. Ukoliko Banka prodaje više od beznačajnog iznosa investicije koja se drži do dospjeća, čitava kategorija ulaganja se obilježava i reklasifikuje kao raspoloživa za prodaju. (c) Ulaganja raspoloživa za prodaju Ulaganja raspoloživa za prodaju predstavljaju ulaganja za koja postoji namjera držanja u posjedu tokom neodređenog vremenskog perioda, a koja se mogu prodati u slučaju potrebe za likvidnim sredstvima, a u slučaju promjene kamatnih stopa, deviznog kursa ili vrijednosti kapitala. (d) Ulaganja po pravičnoj vrijednosti kroz bilans uspjeha Ova kategorija obuhvata dve podkategorije: finansijska sredstva kojima se trguje i finansijska sredstva koja Banka prilikom početnog priznavanja klasifikuje po fer vrijednosti kroz bilans uspjeha. Finansijsko sredstvo je ono sredstvo koje je pribavljeno prvenstveno radi ostvarivanja dobitka na osnovu kratkoročnih kolebanja cijena i marži ili su dio portfolija kojima se zajedno upravlja i za koje postoje dokazi o nedavnom stvarnom trendu ostvarivanja profita na kratak rok. Banka svrstava određena finansijska sredstva prilikom početnog priznavanja po fer vrijednosti kroz bilans uspjeha (opcija fer vrijednosti). Ova klasifikacija se kasnije ne može mijenjati. Finansijska sredstva koja su prilikom početnog priznavanja klasifikovana po fer vrijednosti u bilansu uspjeha sastoje se od akcija privrednih lica. Finansijska sredstva na koja se primjenjuje opcija fer vrijednosti vode se u izvještaju o finansijskom položaju kao Finansijska sredstva po fer vrijednosti u bilansu uspjeha. Dobici i gubici nastali promjenom fer vrijednosti finansijskih sredstava klasifikovanih po fer vrijednosti u bilansu uspjeha priznaju se na poziciji Neto dobici/ (gubici) po osnovu finansijskih instrumenata koji se vode po fer vrijednosti u bilansu uspjeha. (e) Inicijalno priznavanje i naknadno vrednovanje finansijskih sredstava Kupovina i prodaja finansijskih sredstava koja se drže do dospijeća i finansijskih ulaganja raspoloživih za prodaju, priznaju se na dan transakcije a to je dan kada se Banka obavezala da će kupiti ili prodati sredstvo. Krediti se priznaju u trenutku kada se gotovinska sredstva plasiraju korisnicima kredita. Finansijska sredstva su inicijalno priznata po fer vrijednosti, uvećana za troškove transakcija za sva finansijska sredstva koja se ne evidentiraju po fer vrijednosti kroz dobitak ili gubitak. Finansijska sredstva raspoloživa za prodaju se naknadno vrednuju po fer vrijednosti. Zajmovi i potraživanja, kao i ulaganja koja se drže do dospijeća, evidentiraju se po amortizovanoj vrijednosti korišćenjem metode efektivne kamatne stope. Dobici i gubici koji proizilaze iz promjena fer vrijednosti finansijskih sredstava raspoloživih za prodaju priznaju se direktno u okviru kapitala, sve dok se finansijsko sredstvo ne proda ili ne obezvrijedi kada se kumulativna dobit/gubitak prethodno priznata u okviru kapitala priznaje u izvještaju o ukupnom rezultatu. Međutim, kamata koja se obračunava korišćenjem metode amortizacione cijene priznaje se u izvještaju o ukupnom rezultatu. Dividende po osnovu hartija od vrijednosti raspoloživih za prodaju priznaju se u izvještaju o ukupnom rezultatu onda kada subjekat stekne pravo na uplatu. Fer vrijednosti hartija od vrijednosti kotiranih na aktivnim tržištima zasnivaju se na cijenama ponude. Ukoliko tržište nekog finansijskog sredstva (i za hartije od vrijednosti koje se ne kotiraju na berzi) nije aktivno, Banka utvrđuje fer vrijednost primjenom tehnika procjenjivanja. Tehnike procjene obuhvataju korišćenje posljednjih nezavisnih tržišnih transakcija između upoznatih voljnih strana, analizu diskontovanih novčanih tokova i druge tehnike procjenjivanja koje koriste obično učesnici na tržištu. (f ) Umanjenje vrijednosti finansijskih sredstava (i) Sredstva koja se vrijednuju po amortizacionoj cijeni Na dan izvještaja o finansijskom položaju Banka procjenjuje da li postoji bilo kakav objektivni dokaz da je došlo do umanjenja vrijednosti finansijskog sredstva ili grupe finansijskih sredstava. Finansijsko sredstvo ili grupa finansijskih sredstava je obezvrijeđeno ili su pretrpljeni gubici zbog umanjenja vrijednosti, ako i samo ako postoji objektivni dokaz umanjenja vrijednosti kao rezultat događaja koji se odigrao posle prvobitnog priznavanja sredstava (nastanak gubitka), i taj nastanak gubitka ima uticaja na procijenjene buduće tokove gotovine od finansijskog sredstva ili grupe sredstava. Objektivni dokaz da je došlo do umanjenja vrijednosti finansijskog sredstva ili grupe finansijskih sredstava obuhvata podatke koje imalac sredstva može da primijeti o nastanku gubitka kao što su: 1. kašnjenje u plaćanju kamate ili glavnice; 2. restrukturiranje plasmana; 19

20 3. kršenje ugovora, finansijske teškoće dužnika; 4. visoka vjerovatnoća bankrotstva ili likvidacije, proces nalate duga od strane države; 5. pokretanje sudskog spora proitiv dužnika; 6. status neizmirivanja obaveza na nivou grupe povezanih lica. Banka prvo procjenjuje da li postoje objektivni dokazi o umanjenju vrijednosti: pojedinačno za finansijska sredstva koja su pojedinačno značajna, i pojedinačno ili zajednički za finansijska sredstva koja nisu pojedinačno značajna. Ako Banka odredi da ne postoji objektivni dokaz umanjenja vrijednosti za finansijsko sredstvo koje se pojedinačno procjenjuje, bilo da je značajno ili ne, ona obuhvata sredstvo u grupi finansijskih sredstava sa sličnim karakteristikama kreditnog rizika i zajednički ih procjenjuje zbog umanjenja vrijednosti. Sredstva koja se pojedinačno procjenjuju zbog umanjenja vrijednosti i za koja je gubitak od umanjenja vrijednosti priznat ili nastavlja da se priznaje, ne uključuju se u zajedničku procjenu o umanjenju vrijednosti. Ukoliko postoji objektivni dokaz da je gubitak po osnovu umanjenja vrijednosti zajmova i potraživanja nastao, iznos gubitka se odmjerava razlikom između knjigovodstvene vrijednosti i sadašnje vrijednosti procijenjenih budućih tokova gotovine (isključujući buduće kreditne gubitke koji nisu nastali) diskontovane po ugovorenoj efektivnoj kamatnoj stopi. Knjigovodstvena vrijednost sredstava se umanjuje korišćenjem računa ispravke vrijednosti i iznos gubitka se prikazuje u izvještaju o ukupnom rezultatu. Ako je u pitanju zajam sa promjenljivom kamatnom stopom, diskontna stopa za odmjeravanje svakog gubitka po osnovu umanjenja vrijednosti biće aktuelna kamatna stopa koja je određena ugovorom. Izračunavanje sadašnje vrijednosti procijenjenih budućih tokova gotovine obezbijeđenog finansijskog sredstva odražava novčane tokove koji mogu biti rezultat preuzimanja kolaterala umanjene za troškove pribavljanja i prodaje kolaterala, bez obzira na to da li je preuzimanje kolaterala vjerovatno ili ne. Za obračun sadašnje vrijednosti procijenjenih budućih tokova gotovine koristi se efektivna kamatna stopa pojedinačnog plasmana. U svrhe zajedničke procjene umanjenja vrijednosti, finansijska sredstva se grupišu na osnovu sličnih karakteristika kreditnog rizika. Te karakteristike su relevantne za procjenjivanje budućih tokova gotovine za grupe takvih sredstava time što ukazuju na sposobnost dužnika da isplati sve iznose i dugovanja koji su dospjeli u skladu sa uslovima ugovora za sredstva koja se procjenjuju. Budući novčani tokovi u grupi finansijskih sredstava koji se zajednički procjenjuju, procjenjuju se na osnovu ugovorenih novčanih tokova i na osnovu prethodnih iskustava u vezi sa gubitkom za sredstva sa karakteristikama kreditnog rizika koja su slična onima u grupi. Iskustvo prethodnih gubitaka se prilagođava na osnovu aktuelnih vidljivih podataka da bi se odrazili uticaji aktuelnih uslova koji nisu uticali na period na kome se zasniva iskustvo prethodnih gubitaka, i da bi se uklonili uticaji uslova iz prethodnih perioda koji ne postoje u sadašnjosti. Ispravka vrijednosti obračunava se na nivou grupe finansijskih sredstava. Procenat ispravke vrijednosti se dobija na osnovu projekcije vjerovatnoće prelaska u status neizmirivanja obaveza, zasnovano na iskustvenim podacima za svaku grupu. Procjene promjena budućih tokova gotovine trebalo bi da odražavaju i da budu direktno povezani sa promjenama u podacima koji su za njih vezani od perioda do perioda. Ova metodologija i pretpostavke koje se koriste za procjenu budućih tokova gotovine se redovno analiziraju od strane Banke radi smanjenja razlike između procijenjenog i stvarno nastalog gubitka. Kada je zajam nenaplativ, on se otpisuje na bazi odgovarajućih rezervi za umanjenje vrijednosti potraživanja po osnovu zajmova. Takvi zajmovi se otpisuju nakon svih neophodnih procedura po utvrđivanju iznosa gubitka. Naknadna naplata prethodno ispravljenih potraživanja smanjuje iznos rezervisanja za umanjenje vrijednosti i priznaje se u izvještaju o ukupnom rezultatu. Ako se, u narednom periodu, iznos gubitka po osnovu umanjenja vrijednosti smanji i ako se to smanjenje može objektivno dovesti u vezu sa događajem koji je nastao poslije priznavanja umanjenja vrijednosti, prethodno priznati gubitak po osnovu umanjenja vrijednosti umanjuje račun ispravke vrijednosti. (ii) Finansijska sredstva vrijednovana po fer vrijednosti Na kraju svakog obračunskog perioda, na dan izvještavanja, Banka procjenjuje da li postoje objektivni dokazi da je došlo do umanjenja vrijednosti finansijskog sredstva ili grupe finansijskih sredstava. U slučaju da postoje objektivni dokazi da je došlo do umanjenja vrijednosti finansijskih instrumenata raspoloživih za prodaju, značajan ili produženi pad vrijednosti finansijskih instrumenata ispod nabavne vrijednosti, uzima se u obzir pri utvrđivanju mogućeg umanjenja vrijednosti sredstava. Ako postoji takav dokaz za finansijske instrumente raspoložive za prodaju, tada se akumulirani gubitak kao razlika između cijene akvizicije i tekuće fer vrijednosti, umanjen za bilo koja umanjenja vrijednosti finansijskog sredstva prethodno priznata kao dobitak ili gubitak, uklanja iz kapitala i priznaje u izvještaju o ukupnom rezultatu. Ako se u narednom periodu fer vrijednost dužničkog instrumenta klasifikovanog kao ono koje je raspoloživo za prodaju poveća, i ako se to povećanje može objektivno dovesti u vezu sa događajem koji se odigrao poslije gubitka zbog umanjenja vrijednosti i koji je priznat u neto dobitku ili gubitku, gubitak zbog umanjenja vrijednosti se ukida, sa iznosom ukidanja priznatim kao neto dobitak ili gubitak u izvještaj o ukupnom rezultatu. (g) Obaveze po kreditima Obaveze po kreditima se inicijalno priznaju po fer vrijednosti umanjenoj za nastale troškove transakcije. Obaveze za kredite se naknadno iskazuju po amortizovanoj cijeni; sve razlike između ostvarenog priliva (umanjenog za troškove transakcije) i vrijednosti otplata, priznaju se u izvještaju o ukupnom rezultatu u periodu korišćenja kredita primjenom metode efektivne kamatne stope. 20 CKB Godišnji izvještaj 2011

21 3.7. Nematerijalna ulaganja Nematerijalna ulaganja su iskazana po nabavnoj vrijednosti, umanjenoj za ispravku vrijednosti. Troškovi održavanja softvera priznaju se u periodu nastanka. Troškovi koji se direktno odnose na jedinstvene softverske programe koji su pod kontrolom Banke i koji će vjerovatno proizvesti ekonomske koristi koje su veće nego što su troškovi, a u periodu dužem od godinu dana, priznaju se kao nematerijalna ulaganja. Troškovi obuhvataju troškove eksterne kompanije angažovane na razvoju softvera. Troškovi amortizacije nematerijalnih ulaganja se otpisuju u toku njihovog procijenjenog korisnog vijeka trajanja, na način kao što slijedi: Nematerijalna ulaganja Korisni vijek trajanja (godina) Licenca 8 Softver Nekretnine, postrojenja i oprema Nekretnine, postrojenja i oprema iskazuju se po nabavnoj vrijednosti, umanjenoj za ispravku vrijednosti. Nabavna vrijednost obuhvata trošak koji se direktno pripisuje kupovini sredstava. Amortizacija nekretnina, postrojenja i opreme se obračunava primjenom proporcionalne metode kako bi se njihov trošak rasporedio na njihovu rezidualnu vrijednost tokom predviđenog korisnog vijeka trajanja sredstva, a koji nije promijenjen u odnosu na prethodnu godinu, kao što slijedi: Glavne kategorije nekretnina, postrojenja i opreme Korisni vijek trajanja (godina) Građevinski objekti 50 Renoviranje iznajmljenih prostora 7 Računari i prateća oprema 8 Namještaj i oprema 4-10 Motorna vozila 8 Radovi u toku su evidentirani po nabavnoj vrijednosti. Amortizacija ove imovine i ostalih nekretnina počinje od trenutka njihove funkcionalne upotrebe.nije bilo promjena korisnog vijeka trajanja nekretnina, postrojenja i opreme u odnosu na prethodnu godinu Ispravka vrijednosti materijalne i nematerijalne imovine Na dan izvještaja o finansijskom položaju, rukovodstvo Banke analizira vrijednosti po kojima je prikazana nematerijalna i materijalna imovina Banke. Ukoliko postoji indikacija da je neko sredstvo obezvrijeđeno, nadoknadiv iznos te imovine se procjenjuje kako bi se utvrdio iznos obezvrijeđenja. Ukoliko je nadoknadivi iznos nekog sredstva procijenjen kao niži od vrijednosti po kojoj je to sredstvo prikazano, postojeća vrijednost tog sredstva se umanjuje do visine nadoknadive vrijednosti. Gubitak po osnovu obezvrijeđenja vrijednosti imovine priznaje se kao rashod tekućeg perioda i iskazuje se u okviru ostalih poslovnih rashoda. Ako naknadno dođe do situacije da gubitak zbog obezvrijeđenja priznat u ranijim godinama ne postoji ili se smanjio, vrijednost sredstva se povećava do revidirane procjene o njegovoj nadoknadivoj vrijednosti, ali tako da povećana vrijednost po kojoj se sredstvo vodi ne bude veća od vrijednosti po kojoj bi se sredstvo vodilo da nije bio u prethodnim godinama priznat utvrđeni gubitak zbog obezvrjeđivanja sredstava Rezervisanja Rezervisanja se priznaju kada Banka ima važeću zakonsku ili izvedenu obavezu koja je rezultat prošlih događaja, kada postoji velika vjerovatnoća da će za podmirenje obaveze biti potreban odliv sredstava i kada je iznos obaveza pouzdano procijenjen. Rezervisanja se odmjeravaju po sadašnjoj vrijednosti očekivanih izdataka potrebnih za izmirenje obaveza. Rezervisanja se razmatraju na datum svakog iskaza o finansijskoj poziciji i prilagođavaju tako da odražavaju najbolju sadašnju procjenu. Ako više nije vjerovatno da će odliv sredstava koji predstavlja ekonomske koristi biti potreban za namirenje date obaveze, rezervisanje se ukida preko iskaza o ukupnom rezultatu. Banka ne priznaje rezervisanje po osnovu potencijalnih obaveza dok ne potvrdi da li ima sadašnju obavezu koja može da dovede do odliva resursa koji predstavljaju ekonomske koristi ili ako pouzdana procjena ne može da se napravi, te se u tom slučaju objelodanjuje Naknade zaposlenima Doprinosi kojima se obezbjeđuje socijalna sigurnost zaposlenih U skladu sa propisima koji se primjenjuju u Crnoj Gori, Banka je u obavezi da plaća doprinose državnim fondovima kojima se obezbjeđuje socijalna sigurnost zaposlenih. Ove obaveze uključuju doprinose za zaposlene na teret poslodavca u iznosima obračunatim po stopama propisanim relevantnim zakonskim propisima. Banka je, takođe, obavezna da od bruto plata zaposlenih obustavi doprinose i da ih, u ime zaposlenih, uplati tim fondovima. Doprinosi na teret poslodavca i doprinosi na teret zaposlenog se evidentiraju na teret rashoda perioda na koji se odnose. Obaveze po osnovu otpremnina ili drugih dugoročnih naknada zaposlenima U skladu sa Kolektivnim ugovorom, Banka je u obavezi da prilikom odlaska u penziju zaposlenom isplati otpremninu u visini 6 prosječnih neto zarada zaposlenih u Banci koja važi u mjesecu u kojem se vrši isplata. U finansijskim iskazima Banke na dan 31. decembra godine, izvršeno je rezervisanje, obračunato od strane nezavisnog ovlašćenog aktuara, po osnovu procijenjene sadašnje vrijednosti sredstava za otpremnine za odlazak u penziju i jubilarne nagrade zaposlenima nakon ispunjenih uslova.. 4. FINANSIJSKI INSTRUMENTI 4.1. Upravljanje rizicima Banka je u svome poslovanju izložena različitim rizicima od kojih su najznačajniji: kreditni rizik tržišni rizik rizik likvidnosti operativni rizik 21

22 Procedure za upravljanje rizicima su dizajnirane da identifikuju i analiziraju rizike, da definišu odgovarajuće limite i kontrole za upravljanje rizicima, kao i da prate izloženost Banke pojedinim rizicima. Procedure za upravljanje rizicima su predmet redovne kontrole u cilju adekvatnog odgovora na nastale promjene na tržištu, proizvodima i uslugama. Sektor za upravljanje rizicima je odgovoran za praćenje izloženosti Banke pojedinim rizicima i usaglašenost sa procedurama za upravljanje rizicima i definisanim limitima o čemu se mjesečno izvještava Odboru direktora. Pored toga, praćenje izloženosti Banke pojedinim rizicima je u nadležnosti Komiteta za nadzor i Komiteta za upravljanje kreditnim rizikom Kreditni rizik Banka je izložena kreditnom riziku koji predstavlja rizik da dužnici neće biti u mogućnosti da dugovanja prema Banci izmire u potpunosti i na vrijeme. Banka vrši rezervisanja za gubitke po osnovu umanjenja vrijednosti, a koji se odnose na gubitke nastale na dan izvještaja o finansijskom položaju. Značajne promjene u privredi, odnosno stanju pojedinih privrednih grana koje čine osnov kreditnog portfolija Banke, mogle bi dovesti do gubitaka koji se razlikuju od gubitaka po osnovu kojih je izvršeno rezervisanje na dan izvještaja o finansijskom položaju. Stoga rukovodstvo Banke oprezno upravlja izloženošću kreditnom riziku Upravljanje kreditnim rizikom Izloženost kreditnom riziku ispoljava se kao rizik finansijskog gubitka koji nastaje kao posljedica nemogućnosti dužnika da ispuni sve ugovorene obaveze prema Banci. Banka upravlja preuzetim kreditnim rizikom tako što određuje limite u odnosu na velike kredite, pojedinačne korisnike kredita i povezana lica. Pomenuti rizici se kontinuirano prate i predmet su kontrole koja se vrši jednom godišnje ili češće. Svi krediti iznad propisanog limita treba da budu odobreni od strane Komiteta za upravljanje kreditnim rizikom. U skladu sa limitima propisanim od strane Centralne banke Crne Gore, granska koncentracija kredita je predmet kontinuiranog praćenja. preuzetoj u ime klijenta, a kojom se trećem licu daje ovlašćenje da kod Banke vuče mjenice do iznosa dogovorenog posebnim uslovima su obezbijeđeni osnovnom isporukom robe na koju se odnose, te stoga, nose manji rizik nego direktna pozajmica Rezervisanja za gubitke po osnovu umanjenja vrijednosti u skladu sa MRS 39 Na dan bilansa stanja Banka procjenjuje da li postoji bilo kakav objektivni dokaz da je došlo do umanjenja vrijednosti finansijskog sredstva ili grupe finansijskih sredstava, u skladu sa zahtjevima MRS 39. Objektivni dokaz da je došlo do umanjenja vrijednosti finansijskog sredstva ili grupe finansijskih sredstava obuhvata podatke koje imalac sredstva može da primijeti o nastanku gubitka kao što su: kašnjenje u plaćanju kamate ili glavnice; restrukturiranje plasmana; kršenje ugovora, finansijske teškoće dužnika; visoka vjerovatnoća bankrotstva ili likvidacije, proces nalate duga od strane države; pokretanje sudskog spora proitiv dužnika; status neizmirivanja obaveza na nivou grupe povezanih lica. U skladu sa usvojenom metodologijom, Banka procjenjuje da li postoje objektivni dokazi o umanjenju vrijednosti pojedinačno za finansijska sredstva koja su pojedinačno značajna. Izračunavanje sadašnje vrijednosti procijenjenih budućih tokova gotovine obezbijeđenog finansijskog sredstva odražava novčane tokove koji mogu biti rezultat isključivanja umanjena za troškove pribavljanja i prodaje kolaterala, bez obzira na to da li je isključenje vjerovatno ili ne. U svrhe zajedničke procjene umanjenja vrijednosti, finansijska sredstva koja nisu pojedinačno značajna se grupišu na osnovu sličnih karakteristika kreditnog rizika. U procesu klasifikacije sredstava izloženih kreditnom riziku, Banka primjenjuje sljedeće klasifikacione kategorije: Izloženost riziku po pojedinačnim zajmoprimaocima, uključujući druge banke i brokerska preduzeća, dalje se ograničava tako što se utvrđuje podlimit u odnosu na bilansnu i vanbilansnu izloženost. Stvarna izloženost u odnosu na utvrđene limite se redovno prati. Upravljanje izloženošću kreditnom riziku vrši se redovnom analizom sposobnosti korisnika kredita i potencijalnih korisnika kredita da otplaćuju obaveze po osnovu kamate i glavnice. Preuzete i potencijalne obaveze po osnovu kredita Primarna svrha ovih instrumenta je da se obezbijedi da sredstva budu dostupna klijentu u skladu sa zahtjevima. Garancije i aktivirani akreditivi predstavljaju neopozive garancije Banke da će izvršiti plaćanje u slučaju da klijent ne može da ispuni svoje obaveze prema trećim stranama, i stoga nose isti kreditni rizik kao i krediti. Dokumentarni i komercijalni akreditivi koji predstavljaju pismenu izjavu o obavezi Banke 22 CKB Godišnji izvještaj 2011

23 Kreditna kategorija Dobra aktiva Aktiva sa posebnom napomenom Substandardna aktiva Kriterijum Ova kategorija uključuje svu imovinu procijenjenu kao naplativu u potpunosti po osnovu ugovorenih uslova. Ova kategorija uključuje onu imovinu koja je najvjerovatnije naplativa, ali zahtijeva posebnu pažnju, budući da potencijalni rizik, ukoliko nije dovoljno ispraćen, može umanjiti naplativost ovih potraživanja. Ova kategorija uključuje onu imovinu usljed koje vrlo lako može nastati gubitak, imajući u vidu jasno definisane nedostatke koji će tu naplatu dovesti u rizik Maksimalna izloženost kreditnom riziku po bilansnim i vanbilansnim stavkama Bilansne stavke Krediti i avansi bankama 234, ,803 Krediti i avansi klijentima 328, ,702 Forefeting 20,174 - Hartije od vrijednosti raspoložive za prodaju Finansijska sredstva po pravičnoj vrijednosti kroz iskaz o ukupnom rezultatu 994 1,523 Hartije od vrijednosti koje se drže do dospijeća 17,242 18,294 Ostala sredstva 4,929 6, , ,009 Vanbilansne stavke Finansijske garancije 19,916 19,237 Činidbene garancije 10,967 15,369 Nepokriveni akreditivi Nepovučene kreditne linije 20,216 36,765 51,977 72,156 Ukupna izloženost kreditnom riziku 658, ,165 Izloženost kreditnom riziku se djelimično kontroliše pribavljanjem instrumenata obezbjeđenja i garancija pravnih i fizičkih lica. Pored toga, sva fizička lica su u obavezi da svoju mjesečnu zaradu primaju preko tekućeg računa kod Banke, u cilju smanjenja kreditnog rizika. Tipovi instrumenata obezbjeđenja su: depoziti; pravo zaloge na industrijskim mašinama, hartijama od vrijednosti, zalihama i vozilima; hipoteke na nepokretnostima i fiducijarni prenos vlasništva; mjenice; ovlašćenja; administrativne zabrane; žiranti i polise osiguranja. 23

24 Krediti i avansi Krediti i avansi su prikazani u narednim tabelama: Neobezvrijeđeni nedospjeli Neobezvrijeđeni dospjeli Pojedinačno procijenjeni Ukupno, bruto Pojedinačna ispravka vrijednosti Grupna ispravka vrijednosti Ukupna ispravka vrijednosti Ukupno, neto Stambeni krediti 92, , ,043 3,352 3,603 6,955 94,088 Prekoračenje po tekućim računima 4, ,014 6,630 1, ,110 4,520 Potrošački kredit 45, ,003 52,990 4,904 3,431 8,335 44,655 Kreditne kartice 7, ,815 12,390 3, ,396 7,994 Namjenski krediti 1, ,697 4,577 2, ,588 1,990 Ostali krediti fizičkim licima, pokriveni 11, ,666 14, ,796 12,286 hipotekom Ostali krediti Krediti malim preduzećima 25,981 1,855 3,645 31,481 1,810 3,545 5,355 26,125 Krediti srednjim i velikim preduzećima 87,535 1,019 63, ,638 25,944 5,795 31, ,899 Krediti Vladi i opštinama 14, ,231 16, ,410 Krediti finansijskim institucijama ,002 4,532 96, ,089 45,354 18,446 63, ,289 Krediti i avansi bankama 234, , , ,932 4,532 96, ,019 45,354 18,446 63, , Neobezvrijeđeni nedospjeli Neobezvrijeđeni dospjeli Pojedinačno procijenjeni Ukupno, bruto Pojedinačna ispravka vrijednosti Grupna ispravka vrijednosti Ukupna ispravka vrijednosti Ukupno, neto Stambeni krediti 112,065 1,441 3, , ,777 7, ,329 Prekoračenja po tekućim računima 7,002 1,314-8,316-2,289 2,289 6,027 Potrošački krediti 39,262 2,318 5,850 47, ,642 4,439 42,991 Kreditne kartice 10,294 3,587 1,119 15, ,378 2,606 12,394 Namjenski krediti 4,775 1,276-6, ,424 Ostali krediti fizičkim licima, pokriveni 13, ,354 15, ,481 13,733 hipotekom Ostali krediti Krediti malim preduzećima 43,428 7,197 62, ,017 15,041 9,231 24,272 88,745 Krediti srednjim i velikim preduzećima 6,190 3, , ,400 29,593 4,053 33, ,754 Krediti Vladi i opštinama ,062 10, ,777 Krediti finansijskim institucijama ,995 21, , ,543 47,931 29,910 77, ,702 Krediti i avansi bankama 139, , , ,798 21, , ,346 47,931 29,910 77, ,505 Krediti i avansi koji nisu ni dospjeli niti obezvrijeđeni u i godini su svi svrstani u dobru aktivu. 24 CKB Godišnji izvještaj 2011

25 a) Dospjeli ali pojedinačno neobezvrijeđeni krediti i avansi Do 30 dana kašnjenje Od 31 do 60 dana kašnjenje Od 61 do 90 dana kašnjenje Od 91 do 180 dana kašnjenje Od 180 do 365 dana kašnjenje Od 1 do 5 godina kašnjenje Preko 5 godina kašnjenje Ukupno Stambeni krediti Prekoračenja po tekućim računima Potrošački krediti Kreditne kartice Namjenski krediti Ostali krediti fizičkim licima, pokriveni hipotekom Ostali krediti Krediti mikro i malim preduzećima ,855 Krediti srednjim i velikim preduzećima ,018 Krediti Vladi i opštinama Krediti finansijskim institucijama , , Do 30 dana kašnjenje Od 31 do 60 dana kašnjenje Od 61 do 90 dana kašnjenje Od 91 do 180 dana kašnjenje Od 180 do 365 dana kašnjenje Od 1 do 5 godina kašnjenje Preko 5 godina kašnjenje Ukupno Stambeni krediti ,441 Prekoračenja po tekućim računima ,314 Potrošački krediti , ,318 Kreditne kartice , ,588 Namjenski krediti ,275 Ostali krediti fizičkim licima, pokriveni hipotekom Ostali krediti Krediti mikro i malim preduzećima ,207 3, ,197 Krediti srednjim i velikim preduzećima ,120-3,695 Krediti Vladi i opštinama Krediti finansijskim institucijama , ,082 13, ,400 25

26 b) Fer vrijednost sredstava obezbjeđenja Depoziti 17,538 10,333 Hartije od vrijednosti 560 1,361 Zaloga 2,164 6,001 Hipoteke 267, ,673 Ukupno 287, ,368 Dospjeli ali individualno neobezvrijeđeni do visine plasmana koji su obezbijeđeni tim sredstvima Depoziti 17,063 6,549 Hartije od vrijednosti Zaloga 1,910 2,343 Hipoteke 204, ,759 Ukupno 223, ,723 Individualno obezvrijeđeni prikazani do visine plasmana koji su obezbijeđeni tim sredstvima Depoziti 475 3,784 Hartije od vrijednosti 175 1,289 Zaloga 254 3,658 Hipoteke 63, ,914 Ukupno 64, ,645 Banka kao predmet hipoteke uzima nepokretnosti čija vrijednost, po procjeni ovlašćenih procjenitelja, mora biti veća minimum 50% od iznosa plasmana. Nekretnine koje se uzimaju kao kolateral su stambeni prostori, porodične stambene zgrade, poslovni objekti, poslovni prostori i zemljište zavisno od lokacije i njegove buduće namjene. c) Restrukturirani krediti i avansi Banka je zajmoprimcu restruktuirala kredit ako je, zbog pogoršanja dužnikove kreditne sposobnosti: produžila rok otplate za glavnicu ili kamatu smanjila kamatnu stopu na odobreni kredit smanjila iznos duga, glavnice ili kamate napravila druge slične pogodnosti koje olakšavaju finansijsku poziciju zajmoprimca. Prilikom restruktuiranja kredita Banka vrši finansijsku analizu zajmoprimca i procjenjuje mogućnosti zajmoprimca, nakon restruktuiranja kredita, da ostvari novčane tokove koji će biti dovoljni za otplatu glavnice i kamate kredita. Banka je restruktuirala u toku godine kredite u iznosu od 105,735 hiljada EUR (2010. godine: 75,617 hiljade EUR). d) Stečena sredstva obezbjeđenja Na dan 31. decembra godine, Banka je u okviru ostalih sredstava iskazala stečena sredstva obezbjeđenja u neto iznosu od 42 hiljade EUR (31. decembra godine: neto 42 hiljade EUR). Stečena sredstva obezbjeđenja se odnose na nekretnine i automobile koji su iskazani u vrijednosti ukupnih nenaplaćenih potraživanja. Banka ima namjeru da stečena sredstva obezbjeđenja proda u narednom periodu. e) Geografska koncentracija Geografska koncentracija izloženosti Banke kreditnom riziku, bez umanjenja za ispravku vrijednosti, je prikazana u sljedećoj tabeli: Prilikom uzimanja zaloga nad hartijama od vrijednosti, Banka dnevno prati cijenu hartija od vrijednosti koje su uzete kao sredstvo obezbjeđenja. Tržišna vrijednost zaloge mora biti 50% veća od vrijednosti plasmana. Crna Gora Evropska unija SAD i Kanada Ostalo Ukupno Krediti i avansi bankama - 234, ,930 Krediti i avansi klijentima 385,643 5, , ,089 Forfeting 21, ,825 Hartije od vrijednosti raspoložive za prodaju Finansijska sredstva po pravičnoj vrijednosti kroz iskaz o ukupnom rezultatu Hartije od vrijednosti koje se drže do dospijeća 17, ,242 Ostala sredstva 4, , decembar godine 430, , , , decembar godine 521, ,450 1,375 1, , CKB Godišnji izvještaj 2011

27 f ) Koncentracija po djelatnostima Koncentracija po djelatnostima izloženosti Banke kreditnom riziku, bez umanjenja za ispravku vrijednosti je prikazana u sljedećoj tabeli: Finansije Transport saobraćaj i telekomunikacije Usluge turizam i ugostiteljst. Trgovina Građevinarstvo Energetika Rudarstvo Trgovina nekretninama Administracija Poljoprivreda, lov i ribolov Proizvodnja Ostalo Krediti i avansi bankama 234, ,930 Krediti i avansi klijenitima 3,108 6,573 34,512 86,060 12,314 3,580 1,521 13, ,084 27,310 11, , ,089 Forfeting 21, ,825 Hartije od vrijednosti raspoložive za prodaju Finansijska sredstva po pravičnoj vrijednosti kroz bilans uspjeha Hartije od vrijednosti koje se 17,242 drže do dospijeća ,242 Ostala sredstva 4, , decembar godine 283,225 6,573 34,512 86,060 12,314 3,580 1,521 13, ,084 27,310 11, , , decembar godine 164,764 11,161 53, ,013 27,278 4,486 1,657 6,769 3,884 3,180 44,419 12, , , Vanbilansna evidencija Ročnost vanbilansnih stavki po kojima je Banka izložena kreditnom riziku je sljedeća: Fizička lica Ukupno 31. decembar godine Nepovučene kreditne linije Garancije Nepokriveni akreditivi Ukupno Do 1 godine 20,098 6, ,150 Od 1 do 5 godina , ,827 20,216 30, , decembar godine Nepovučene kreditne linije Garancije Nepokriveni akreditivi Ukupno Do 1 godine 36,654 9, ,491 Od 1 do 5 godina , ,665 36,765 34, , Tržišni rizik Banka je izložena tržišnim rizicima. Tržišni rizici se javljaju u slučaju otvorenih pozicija, a zbog promjene kamatnih stopa, promjene kursa valute i promjene cijena hartija od vrijednosti koji se mijenjaju u skladu sa tržišnim fluktuacijama. Limiti za izloženost tržišnim rizicima su interno propisani i usklađeni sa limitima propisanim od strane Centralne banke Crne Gore Devizni rizik Finansijska pozicija i novčani tokovi Banke su izloženi efektima promjena kursa valuta. Izloženost deviznom riziku se redovno prati putem usklađivanja sa limitima propisanim od strane Centralne banke Crne Gore. Izloženost riziku od promjena kursa valuta na dan 31. decembra godine prikazana je u sljedećoj tabeli: 27

28 USD Ostale valute Ukupno strane valute Lokalna valuta (EUR) Ukupno AKTIVA Gotovina i depoziti kod Centralne banke 1,147 2,950 4,097 66,995 71,092 Krediti i avansi bankama 17,520-17, , ,930 Krediti i avansi klijentima , ,289 Forfeting ,174 20,174 Hartije od vrijednosti raspoložive za prodaju Finansijska sredstva po pravičnoj vrijednosti kroz izvještaj o ukupnom rezultatu Hartije od vrijednosti koje se drže do dospijeća ,242 17,242 Ostala sredstva ,929 4,929 Ukupna aktiva 18,667 2,950 21, , ,847 PASIVA Obaveze prema bankama ,144 9,144 Obaveze prema klijentima 18,547 2,747 21, , ,459 Obaveze po kreditima ,634 76,634 Ostale obaveze ,584 2,853 Ukupno obaveze 18,799 2,764 21, , ,090 Neto devizna izloženost: decembar godine (132) ,703 36, decembar godine ,918 43, Rizik od promjene kamatnih stopa Rizik od promjene kamatnih stopa novčanih tokova predstavlja rizik da će budući novčani tokovi finansijskog instrumenta biti podložni oscilacijama usljed promjenljivih kamatnih stopa na tržištu. Kamatni rizik fer vrijednosti predstavlja rizik da će vrijednost finansijskog instrumenta biti podložna oscilacijama usljed promjenljivih kamatnih stopa na tržištu. Banka je izložena efektima promjene važećih kamatnih stopa na tržištu i to po osnovu rizika od promjene kamatnih stopa na novčane tokove. Kao posljedica takvih promjena može doći do povećanja kamatnih marži, međutim, one mogu umanjiti dobit ili dovesti do gubitka u slučaju neočekivanih kretanja. Kamatne stope se zasnivaju na tržišnim stopama tako da Banka redovno vrši ponovno određivanje cijena. Naredna tabela prikazuje kamatonosna i nekamatonosna sredstva i obaveze Banke na dan 31. decembra godine: Kamatonosno Nekamatonosno Ukupno AKTIVA Gotovina i depoziti kod Centralne banke 13,176 57,916 71,092 Krediti i avansi bankama 224,017 10, ,930 Krediti i avansi klijentima 328, ,289 Forfeting 20,174-20,174 Hartije od vrijednosti raspoložive za prodaju Finansijska sredstva po pravičnoj vrijednosti kroz izvještaj o ukupnom rezultatu Hartije od vrijednosti koje se drže do dospijeća 17,242-17,242 Ostala sredstva - 4,929 4,929 Ukupna aktiva 602,898 74, ,847 PASIVA Obaveze prema bankama 9,144-9,144 Obaveze prema komitentima 493,895 58, ,459 Obaveze po kreditima 76,634-76,634 Ostale obaveze - 2,853 2,853 Ukupno obaveza 579,673 61, ,090 Izloženost riziku od promjene kamatnih stopa: decembar godine 23,225 13,532 36, decembar godine (12,682) 55,712 43, CKB Godišnji izvještaj 2011

29 Sljedeća tabela prikazuje godišnje kamatne stope (ukoliko nije drugačije navedeno) za značajnije valute monetarnih finansijskih instrumenata: - u procentima- EUR USD Finansijska sredstva Obavezna rezerva kamatonosni dio 1% - Hartije od vrijednosti koje se drže do dospeća 2.99%-4% - Krediti i avansi bankama 1.68%-2.68% 0.77%-2.30% Kratkoročni krediti klijentima: - pravna lica 9.5%-15% - - fizička lica 13.99%-22.99% - Dugoročni krediti klijentima: - pravna lica 9.5%-12% - - fizička lica 6%-9.9% godišnje +12m Euribor Finansijske obaveze - Depoziti bankama 1.15%-8% - Depoziti klijenata: - pravna lica 0.35%-8.5% 0.4%-1% - fizička lica 0%-7.4% 1.5%-8.42% Obaveze po kreditima: - Direkcija za razvoj malih i srednjih preduzeća 0%-7% - Fond za razvoj Crne Gore 1.5%-6.5% - Ministarstvo Finansija i Ministarstvo odrzivog razvoja i turizma 0.98% - - KfW 6m Euribor % - 2.4% - - EFSE 6m Euribor + 2% - 3.5% - OTP Bank Plc., Budapest: - subordinirani krediti 6m Euribor % - - OTP Financing Netherlands B.V. - subordinirani krediti 3m Euribor % Rizik likvidnosti Rizik likvidnosti predstavlja rizik da Banka neće moći obezbijediti dovoljno novčanih sredstava za izmirenje obaveza u trenutku njihove dospjelosti, ili rizik da će Banka za izmirivanje dospjelih obaveza morati obezbjeđivati novčana sredstva po razumnoj cijeni i blagovremeno Upravljanje rizikom likvidnosti Usklađenost i kontrolisana neusklađenost dospijeća i kamatnih stopa po osnovu sredstava i obaveza su od velikog značaja za rukovodstvo Banke. Nije uobičajeno da Banka ima kompletno usklađenu poziciju, budući da poslovne transakcije često imaju neodređen rok dospijeća i da su različitih vrsta. Neusklađena pozicija potencijalno povećava profitabilnost, ali i povećava rizik od gubitka. Dospijeća sredstava i obaveza i sposobnost Banke da po prihvatljivim troškovima obezbijedi izvore sredstava po dospijeću obaveza, važan su činilac u procjeni likvidnosti Banke i njene izloženosti promjenama kamatnih stopa i kurseva. Potrebe za likvidnošću za pokrivanje garancija odnosno aktiviranih akreditiva su znatno manje od iznosa preuzetih obaveza, budući da Banka ne očekuje da treća strana povuče ugovorena sredstva. Ukupni neizmireni iznos ugovorne obaveze kojom se odobrava kredit sa produženim rokom dospijeća ne mora nužno dovesti do budućih zahtijeva za likvidnim sredstvima, s obzirom da će mnoge od ovih obaveza isteći ili biti okončane bez finansiranja. Sektor sredstava i likvidnosti dnevno prati izloženost Banke riziku likvidnosti. Za utvrđivanje usklađenosti novčanih priliva i odliva, Banka koristi skale dospijeća (GAP analiza). U tabeli koja slijedi prikazana su sredstva i obaveze Banke za preostali period do ugovorenog datuma dospijeća, a u odnosu na datum bilansa stanja: 29

30 Do 30 dana Od 1 do 3 mjeseca Od 3 do 12 mjeseci Od 1 do 5 godina Preko 5 godina Ukupno AKTIVA Gotovina i depoziti kod Centralne banke 71, ,092 Krediti i avansi bankama 94, ,000 40, ,930 Krediti i avansi klijentima 14,527 14,219 63, ,075 86, ,289 Forfeting , ,174 Hartije od vrijednosti raspoložive za prodaju Finansijska sredstva po pravičnoj vrijednosti kroz dobit ili gubitak Hartije od vrijednosti koje se drže do dospijeća 1 17, ,242 Ostala sredstva 4, ,929 Ukupna aktiva 186,060 31, , ,576 87, ,847 OBAVEZE I KAPITAL Obaveze prema bankama 9, ,144 Obaveze prema klijentima 121,379 85, ,191 79, ,459 Obaveze po kreditima 27,457 2,313 7,880 29,818 9,166 76,634 Ostale obaveze 2, ,853 Ukupno obaveze i kapital 160,833 87, , ,612 9, ,090 Ročna neusklađenost: decembar godine 25,227 (56,347) (109,159) 98,964 78,092 36, decembar godine 158,768 (48,177) (214,880) 55,873 91,446 43,030 Struktura sredstava i obaveza na dan 31. decembra godine ukazuje na postojanje ročne neusaglašenosti preostalog perioda dospijeća sredstava i obaveza od 1 mjeseca do 1 godine. Primarni razlog navedene neusklađenosti je u činjenici da su kratkoročni izvori sredstava sa preostalim rokom dospijeća do 1 godine, a prevashodno depoziti po viđenju plasirani na duži vremenski period. Međutim, na osnovu istorijskih podataka i iskustva u proteklih pet godina, 30% do 40% depozita po viđenju se može smatrati dugoročnim izvorom finansiranja. 30 CKB Godišnji izvještaj 2011

31 Ročnost finansijskih obaveza prema preostalom roku dospjeća (nediskontovani tokovi gotovine) Od 1 do 3 mjeseca Od 3 do 12 mjeseci Od 1 do 5 godina 31 decembar Po viđenju Do 1 mjeseca Preko 5 godina Ukupno OBAVEZE Obaveze prema bankama 3,870 5, ,448 Obaveze prema klijentima 68,910 55,984 88, ,579 82, ,234 Obaveze po kreditima - 28,594 2,409 8,206 31,052 9,545 79,807 Ostale obaveze - 2, ,545 4,610 72,780 92,222 90, , ,671 12, ,100 Od 1 do 3 mjeseca Od 3 do 12 mjeseci Od 1 do 5 godina 31. decembar Po viđenju Do 1 mjeseca Preko 5 godina Ukupno OBAVEZE Obaveze prema bankama 6,997 4, ,573 Obaveze prema klijentima 79,985 27,299 98, ,311 89, ,778 Obaveze po kreditima - 28,898 3,184 9,180 43,163 7,130 91,555 Ostale obaveze - 2, ,545 3,936 86,982 63, , , ,839 9, , Fer vrijednost finansijskih sredstava i obaveza Knjigovodstvena vrijednost Fer vrijednost Finansijska sredstva Krediti i avansi bankama 234, , , ,803 Krediti i avansi klijentima 328, , , ,702 Forfeting 20,174-20,174 - Hartije od vrijednosti raspoložive za prodaju Finansijska sredstva po pravičnoj vrijednosti kroz bilans uspjeha 994 1, ,523 Hartije od vrijednosti koje se drže do dospijeća 17,242 18,294 17,242 18,294 Ostala sredstva 4,929 6,492 4,929 6,492 Finansijske obaveze Obaveze porema bankama 9,144 11,286 9,144 11,286 Obaveze prema klijentima 552, , , ,309 Ostale obaveze po kreditima 76,634 87,528 76,634 87,528 Pravična vrijednost finansijskih instrumenata je iznos za koji sredstva mogu biti prodata, ili obaveze izmirene, između obaviještenih voljnih učesnika u toku trajanja nezavisne transakcije. Obzirom da ne postoji dovoljno tržišnog iskustva za određene pozicije finansijskih instrumenata Banke, neophodna je procjena pravične vrijednosti, na osnovu postojećih ekonomskih uslova i specifičnog rizika koji se može vezati za određeni instrument. Usljed nerazvijenog tržišta kamatnih stopa, tržišne kamatne stope za finansijske instrumente koji imaju iste rokove i karakteristike se ne mogu realno utvrditi. U takvim uslovima ne može se pouzdano utvrditi pravična vrijednost za određene finansijske instrumente. Prilikom procjene pravične vrijednosti finansijskih instrumenata za koje se može utvrditi ovakva vrijednost primijenjeni su sljedeći metodi i pretpostavke: a) Krediti i avansi bankama PotraPotraživanja od drugih banaka obuhvataju međubankarske plasmane i pozicije u procesu naplate. Pravična vrijednost plasmana sa varijabilnom kamatnom stopom i prekonoćnih depozita je približno jednaka knjigovodstvenoj vrijednosti ovih finansijskih sredstava iskazanoj na dan izvještaja o finansijskom položaju. b) Krediti i avansi klijentima U cilju utvrđivanja pravične vrijednosti kredita klijentima sa fiksnom kamatnom stopom iskazanih po amortizovanoj vrijednosti, izvršeno je poređenje kamatnih stopa po kojima su krediti odobravani klijentima sa raspoloživim informacijama o preovlađujućim tržišnim kamatnim stopama u bankarskom sektoru Crne Gore, odnosno prosječnim ponderisanim kamatnim stopama po djelatnostima, kao što je prikazano u narednoj tabeli: 31

32 - u procentima- Godišnja prosječna ponderisana kamatna stopa Djelatnost Banka Bankarski sektor u Crnoj Gori Finansije 7.79% 8.27% Transport, saobraćaj i telekomunikacije 7.11% 8.56% Usluge, turizam i ugostiteljstvo 7.12% 8.22% Trgovina 7.62% 8.91% Građevinarstvo 7.81% 8.90% Energetika 6.61% 8.28% Proizvodnja 7.93% 8.33% Rudarstvo 6.32% 9.79% Administracija i druge javne usluge 7,61% 9.04% Trgovina nekretninama 8.35% 8.77% Fizička lica 9.29% 9.48% Poljoprivreda, lov i ribolov 6.69% 6.98% Ostalo 6.00% 8.82% Prema mišljenju rukovodstva Banke, pravična vrijednost kredita klijentima obračunata kao sadašnja vrijednost budućih novčanih tokova diskontovanih primjenom važećih tržišnih stopa, odnosno prosječnih ponderisanih kamatnih stopa za bankarski sektor, ne odstupa značajno od iskazanih knjigovodstvenih vrijednosti kredita na dan izvještaja o finansijskom položaju. Po mišljenju rukovodstva, iznosi u finansijskim iskazima odražavaju realnu vrijednost koja je u datim okolnostima najvjerodostojnija i najkorisnija za potrebe finansijskog izvještavanja. c) Hartije od vrijednosti raspoložive za prodaju Pravična vrijednost hartija od vrijednosti raspoloživih za prodaju je zasnovana na tržišnim cijenama. Ukoliko informacije o tržišnim cijenama nisu raspoložive, koriste se tržišne cijene kotiranih hartija od vrijednosti sa sličnim karakteristikama. d) Depoziti i obaveze po kreditima Za depozite po viđenju, kao i depozite sa preostalim rokom dospijeća kraćim od godinu dana, pretpostavka je da procijenjena pravična vrijednost ne odstupa značajno od knjigovodstvenih vrijednosti iskazanih na dan izvještaja o finansijskom položaju. Procijenjena fer vrijednost kamatonosnih depozita sa fiksnom kamatnom stopom i preostalim rokom dospijeća preko godinu dana, bez navedene tržišne cijene bazira se na diskontovanom toku gotovine primjenom važeće kamatne stope na nove obaveze sa sličnim preostalim dospijećem. Prema mišljenju rukovodstva kamatne stope Banke su usklađene sa važećim tržišnim kamatnim stopama, i shodno tome iznosi u finansijskim iskazima odražavaju realnu vrijednost koja u datim okolnostima najvjerodostojnije odražava pravičnu vrijednost navedenih finansijskih instrumenata. Za pravičnu vrijednost obaveza po kreditima sa varijabilnom kamatnom stopom iskazanih po amortizovanoj nabavnoj vrijednosti pretpostavka je da aproksimira knjigovodstvenoj vrijednosti ovih obaveza na dan izvještavanja. (e) Hijerarhija fer vrijednosti MSFI 7 definiše hijerarhiju tehnika vrednovanja na osnovu toga da li su unosi koje zahtijevaju te tehnike vrednovanja raspoloživi ili ne. Raspoloživi unosi odslikavaju tržišne podatke dobijene iz nezavisnih izvora; unosi koji nisu raspoloživi uključuju tržišne pretpostavke Banke. Ove dvije vrste unosa stvorile su sljedeću hijerarhiju fer vrijednosti: Nivo 1 Kotirane vrijednosti (nekorigovane) na aktivnom tržištu istih sredstava i obaveza. Ovaj nivo uključuje kotirane instrumente kapitala. Nivo 2 Unosi koji ne predstavljaju kotirane vrijednosti uključene u Nivo 1, a koji su raspoloživi i tiču se datog sredstva ili obaveze, bilo direktno (tj. u vidu cijena/vrijednosti) ili indirektno (u vidu zaključaka na osnovu cijena/vrijednosti). Banka ne posjeduje finansijske instrumente uključene u Nivo 2. Nivo 3 unosi za sredstva i obaveze koji nisu zasnovani na raspoloživim tržišnim podacima. Ovaj Nivo uključuje ulaganja u kapital pod tržišnim pretpostavkama Banke (ne postoje raspoloživi podaci). Ova hijerarhija zahtijeva upotrebu raspoloživih tržišnih podataka kada isti postoje. Banka, u svom vrednovanju, uzima u obzir raspoložive tržišne vrijednosti kad god je to moguće. 31. decembar godine Nivo 1 Nivo 2 Nivo 3 Ukupno Finansijska sredstva po fer vrijednosti kroz bilans uspjeha Finansijska sredstva raspoloživa za prodaju: Investicione hartije od vrijednosti kapital Ukupna sredstva , CKB Godišnji izvještaj 2011

33 4.6. Upravljanje kapitalom Upravljanje kapitalom ima za cilj: usaglašenost sa propisima regulatora zaštitu sposobnosti Banke da održi stalnost poslovanja kako bi bila u mogućnosti da obezbijedi isplate akcionarima i naknade ostalim vlasnicima obezbjeđenje kapitala za podršku daljeg razvoja Banke. Rukovodstvo Banke vrši kontrolu adekvatnosti kapitala korišćenjem metodologije i limita propisanih od strane Centralne banke Crne Gore (Sl. list CG, br. 60/2008 i 41/2009). U skladu sa propisima, Banka kvartalno dostavlja izvještaje o stanju i strukturi kapitala Centralnoj banci Crne Gore. Sopstvena sredstva Banke sastoje se od: osnovnog kapitala (uplaćeni akcijski kapital, neraspoređena dobit iz prethodnih godina, dobit tekuće godine, umanjeno za gubitak) dopunskog kapitala (Rezerve koje su formirane na teret dobiti nakon njenog oporezivanja (zakonske, statutarne i druge rezerve, subordinisani kredit) umanjenih za nematerijalna ulaganja. Rizična aktiva se sastoji od stavki aktive i kreditnih ekvivalenata vanbilansnih stavki aktive Banke koje su izložene riziku. Kreditni ekvivalenti vanbilansnih stavki aktive predstavljaju iznos koji je rezultat množenja knjigovodstvene vrijednosti vanbilansnih stavki aktive sa propisanim faktorima konverzije. Ukupnu rizikom ponderisanu aktivu čini zbir stavki aktive bilansa i kreditnih ekvivalenata vanbilansnih stavki aktive izloženih riziku (rizična aktiva Banke), klasifikovanih u četiri kategorije i pomnoženih sa odgovarajućim propisanim ponderima rizika U skladu sa propisima Centralne banke Crne Gore, Banka je obavezna da održava minimalan stepen adekvatnosti kapitala od 10%. Banka je dužna da obim svog poslovanja uskladi sa propisanim pokazateljima, odnosno da obim i strukturu svojih rizičnih plasmana uskladi sa Zakonom o bankama i propisima Centralne banke Crne Gore. Na dan 31. decembra godine, koeficijent solventnosti obračunat od strane Banke na statutarnim finansijskim iskazima iznosi 13.38%. Tokom godine, Centralna banka Crne Gore je sprovela kontrolu i izdala Banci Izvještaj o kontroli vršenoj sa podacima na dan 31. maja godine. U navedenom Izvještaju, CBCG je konstatovala određene nepravilnosti u poslovanju Banke, te je izdala rješenje 1. avgusta godine, u kome se Banci nalaže da do 1. decembra godine obezbjedi da poslovi preuzimanja kreditnog rizika budu odvojeni od poslova upravljanja kreditnim rizicima, da odmah uskladi svoje poslovanje sa Odlukom o minimalnim standardima poslovanja banke sa licima povezanim sa bankom (Sl. list CG br 60/08) a naročito u dijelu koji se odnosi na obavljanje poslovnih transakcija sa licima povezanim sa bankom, da do 31. marta godine uspostavi efektivan i efikasan sistem interne kontrole u Banci, da uplati novčani iznos od 60,999 EUR Fondu za zaštitu depozita, kao i da bez odlaganja na mjesečnoj osnovi, otpočne da izvještava Centralnu banku o preduzetim mjerama za otklanjanje nepravilnosti i da po isteku utvrđenih rokova dostavi dokaze o realizovanim aktivnostima Analize osjetljivosti Analize osjetljivosti (devizni rizik) Upravljanje izloženošću deviznom riziku, pored analize potraživanja i obaveza Banke iskazanih u stranoj valuti, uključuje i analizu osjetljivosti na promjene deviznog kursa. U sljedećoj tabeli je prikazan scenario promjene deviznog kursa u rasponu od +10% do -10% u odnosu na EUR. Upravljanje izloženošću deviznom riziku, pored analize potraživanja i obaveza Banke iskazanih u stranoj valuti, uključuje i analizu osjetljivosti na promjene deviznog kursa. U sljedećoj tabeli je prikazan scenario promjene deviznog kursa u rasponu od +10% do -10% u odnosu na EUR. Promjena u kursu AKTIVA % -10% Novčana sredstva i sredstva kod CBCG 71, (410) Krediti i avansi bankama 234,930 1,752 (1,752) Ostala sredstva 9,905 3 (3) Ukupna aktiva 315,927 2,165 (2,165) OBAVEZE Obaveze prema klijentima 552,459 2,122 (2,122) Ostale obaveze 2, (28) Ukupno obaveze 555,312 2,150 (2,150) Neto izloženost deviznom riziku: decembar godine 15 (15) decembar godine 22 (22) 33

34 Na dan 31. decembra godine, pod pretpostavkom da su svi ostali parametri nepromijenjeni promjenom deviznog kursa EUR u odnosu na ostale valute za +10% odnosno -10%, dobit Banke bi se povećala, odnosno smanjila za iznos od 15 hiljade EUR (31. decembar godine: dobit bi se povećala, odnosno smanjila za iznos od 22 hiljada EUR). Uzrok male izloženosti Banke promjeni deviznog kursa je činjenica da je najveći dio potraživanja i obaveza Banke izražen u EUR Analize osjetljivosti (rizik od promjene kamatnih stopa) U toku procesa upravljanja rizikom od promjene kamatnih stopa, Banka vrši analizu osjetljivosti promjena potraživanja i obaveza sa varijabilnim kamatnim stopama. U sljedećoj tabeli je prikazan efekat promjene varijabilnih kamatnih stopa za potraživanja i obaveze iskazane u EUR u rasponu od +0.4% p.p. do -0.4% p.p, odnosno za potraživanja i obaveze iskazane u stranim valutama u rasponu od +0.3% p.p. do -0.3% p.p.. Pod pretpostavkom da su svi ostali parametri nepromijenjeni, povećanjem, odnosno smanjenjem varijabilne kamatne stope za potraživanja i obaveze u EUR za 0.4 p.p. odnosno za potraživanja i obaveze u stranoj valuti za 0.3 p.p., dobit Banke bi se povećala, odnosno smanjila, za iznos od 672 hiljada EUR (31. decembar godine: za 177 hiljada EUR). Uzrok male izloženosti Banke promjeni varijabilnih kamatnih stopa je činjenica da je najveći dio potraživanja i obaveza Banke ugovoren sa fiksnom kamatnom stopom. Neto efekat kao rezultat promjene kamatnih stopa +0.4 b.p. EUR KS +0.3 b.p. FX IR -0.4 b.p. EUR KS -0.3 b.p. FX IR 2011 AKTIVA Gotovina i depoziti kod Centralne banke 71, Krediti i avansi bankama 234, (940) Krediti i avansi klijentima 328, Forfeting 20, Hartije od vrijednosti raspoložive za prodaju Finansijska sredstva po pravičnoj vrijednosti kroz izvještaj o ukupnom 994 rezultatu - - Hartije od vrijednosti koje se drže do 17,242 dospijeća - - Ostala sredstva 4, , (940) OBAVEZE Obaveze prema bankama 9, Obaveze prema klijentima 552, Obaveze po kreditima 76, (268) Ostale obaveze 2, , (268) Neto izloženost riziku od promjene kamatnih stopa : decembar godine 672 (672) decembar godine 177 (177) 34 CKB Godišnji izvještaj 2011

35 5. OSNOVNE RAČUNOVODSTVENE PROCJENE I PROSUĐIVANJA U PRIMJENI RAČUNOVODSTVENIH POLITIKA Banka donosi procjene i pretpostavke koje mogu uticati na prikaz iznosa sredstava i obaveza u finansijskim iskazima za narednu finansijsku godinu. Procjene i prosuđivanja biće predmet stalne procjene i donosiće se na osnovu istorijskog iskustva i drugih činilaca, uključujući očekivanja u pogledu budućih događaja za koje se vjeruje da su u okvirima datih okolnosti razumna. a) Gubitak usljed obezvrjeđenja kredita i avansa Banka vrši pregled svog kreditnog portfolia najmanje jednom u tri mjeseca kako bi procijenila gubitak koji je nastao usljed umanjenja vrijednosti kredita. Prilikom utvrđivanja da li gubitak usljed obezvrjeđenja treba evidentirati u izvještaj o ukupnom rezultatu, Banka prosuđuje da li postoje bilo kakvi posmatrani podaci koji ukazuju na to da je u procijenjenim budućim novčanim tokovima kreditnog portfolia došlo do mjerljivog smanjenja, a prije nego što se takvo smanjenje može identifikovati za svaki pojedinačni kredit u okviru kreditnog portfolia. Takav dokaz može uključiti posmatrane podatke koji ukazuju na to da je došlo do promjena koje mogu imati štetnog uticaja, i to promjena u statusu dužnika u pogledu otplate kredita Banci, odnosno u privrednim uslovima u državi koji su u direktnoj vezi sa uticajem koji neizmirene ugovorne obaveze plaćanja mogu imati na sredstva Banke. Rukovodstvo se oslanja na procjene koje se zasnivaju na istorijskim iskustvima u vezi gubitaka za sredstva sa karakteristikama kreditnog rizika, kao i na objektivnim dokazima o postojanju umanjenja vrijednosti, slične pomenutim u kreditnom portfoliu prilikom procjene budućih tokova gotovine. Metodologija i pretpostavke koji se koriste pri procjeni iznosa budućih tokova gotovine i njihovog vremenskog usklađivanja predmet su stalne kontrole, a u cilju svođenja razlike između procijenjenog i stvarnog gubitka na najmanju moguću mjeru. d) Poreski rizici Poreski zakoni Crne Gore se često različito tumače i predmet su čestih izmjena. Tumačenje poreskih zakona od strane poreskih vlasti u odnosu na transakcije i aktivnosti Banke mogu se razlikovati od tumačenja rukovodstva Banke. Kao rezultat iznijetog, transakcije mogu biti osporene od strane poreskih vlasti i Banci može biti određen dodatni iznos poreza, kazni i kamata. Period zastarjelosti poreske obaveze je pet godina. To praktično znači da poreske vlasti imaju prava da odrede plaćanje neizmirenih obaveza u roku od pet godina od kada je obaveza nastala. e) Rezervisanja Rezervisanja se razmatraju na datum svakog iskaza o finansijskoj poziciji i prilagođavaju tako da odražavaju najbolju sadašnju procjenu. Ako više nije vjerovatno da će odliv sredstava koji predstavlja ekonomske koristi biti potreban za namirenje date obaveze, rezervisanje se ukida preko iskaza o ukupnom rezultatu. Banka ne priznaje rezervisanje po osnovu potencijalnih obaveza dok ne potvrdi da li ima sadašnju obavezu koja može da dovede do odliva resursa koji predstavljaju ekonomske koristi ili ako pouzdana procjena ne može da se napravi, te se u tom slučaju objelodanjuje b) Umanjenje vrijednosti hartija od vrijednosti raspoloživih za prodaju i ulaganja u pridružena preduzeća Banka utvrđuje da je došlo do umanjenja vrijednosti u hartijama od vrijednosti raspoloživim za prodaju onda kada dođe do značajnog ili produženog smanjenja njihove fer vrijednosti i to ispod njihove nabavne vrijednosti. Određivanje šta je značajno ili produženo zahtijeva rasuđivanje. Umanjenje vrijednosti može biti opravdano onda kada postoji dokaz da je došlo do pogoršanja u finansijskoj poziciji preduzeća u koje se ulaže, privrednoj grani ili sektoru, kao i u novčanim tokovima iz poslovanja i finansiranja. c) Otpremnine i ostale dugoročne naknade zaposlenima Sadašnja vrijednost sredstava za otpremnine za odlazak u penziju i ostale dugoročne beneficije zavisi od niza faktora utvrđenih od strane nezavisnog ovlašćenog aktuara upotrebom određenih pretpostavki. Bilo kakve promjene u ovim pretpostavkama uticale bi na sadašnju vrijednost ovih sredstava. Ključne pretpostavke za otpremnine i ostale dugoročne naknade zaposlenima prikazane su u Napomeni

36 6. PRIHODI I RASHODI PO OSNOVU KAMATA I SLIČNI PRIHODI I RASHODI a) Prihodi po osnovu kamata i slični prihodi Godina koja se završava 31. decembra Prihodi po osnovu kamata i slični prihodi Krediti i avansi dati komitentima 37,957 54,394 Plasmani bankama 6,261 1,842 Obavezna rezerva Kamate po osnovu forfetinga 1,805 - Hartije od vrijednosti koje se drže do dospijeća Banka je obračunala kamatu u iznosu od 8,530 hiljade EUR na finansijska sredstva za koja je procijenila da postoji umanjenje vrijednosti (2010. godine: 8,107 hiljade EUR). 46,548 57,017 b) Rashodi po osnovu kamata i slični rashodi Godina koja se završava 31. decembra Rashodi po osnovu kamata i slični rashodi Depoziti od komitenata 18,022 23,024 Depoziti od banaka 1,052 1,273 Obaveze po kreditima od banaka 1,658 1,906 Obaveze po kreditima od Vlade CG 376 1,157 Obaveze po subordiniranim kreditima 1,473 1,328 22,581 28, PRIHODI I RASHODI PO OSNOVU NAKNADA I PROVIZIJA a) Prihodi po osnovu naknada i provizija Godina koja se završava 31. decembra Naknade za bankarske usluge platnog prometa u zemlji i inostranstvu 8,312 8,709 Prihodi od naknada po poslovima sa kreditnim karticama 3,098 3,103 Prihodi od naknada za izdate garancije i druge potencijalne obaveze Ostalo 1,698 2,118 13,717 14,453 Ostali prihodi po osnovu naknada i provizija u iznosu od 1,698 hiljada EUR (2010. godine: 2,118 hiljada EUR) se najvećim dijelom odnose na prihode po osnovu provizija od OTP Bank Plc. Budimpešta u iznosu od 1,092 hiljada EUR (2010. godine: 1,348 hiljada EUR) na osnovu Ugovora o preuzimanju potraživanja, po kojem Banka naplaćuje naknade za održavanje, naknade za upravljanje rizikom i administativne naknade prodatog portfolija. b) Rashodi po osnovu naknada i provizija Godina koja se završava 31. decembra Naknade i provizije za usluge platnog prometa u zemlji Naknade i provizije za usluge međunarodnog platnog prometa Naknade za izdate garancije i druge potencijalne obaveze Naknade po poslovima sa karticama 1,856 1,682 Ostale naknade i provizije ,418 3, CKB Godišnji izvještaj 2011

37 8. NETO PRIHODI OD KURSNIH RAZLIKA Godina koja se završava 31. decembra Krediti i potraživanja (ukljućujuči gotovinu i gotovinske ekvivalente) Finansijske obaveze po amortizovanoj vrijednosti (301) (296) Krediti i potraživanja (ukljućujuči gotovinu i gotovinske ekvivalente) 9,097 7,406 Finansijske obaveze po amortizovanoj vrijednosti (9,109) (7,277) OSTALI POSLOVNI RASHODI Godina koja se završava 31. decembra Troškovi zaposlenih 12,886 12,442 Administrativni troškovi 2,994 2,981 Amortizacija nekretnine, postrojenja i oprema (Napomena 19) 1,637 1,580 Amortizacija nematerijalnih ulaganja (Napomena18) Zakup 1,116 1,211 Troškovi održavanja informacionog sistema Troškovi održavanja vozila Profesionalne usluge Premija za zaštitu depozita 1,936 1,500 Reprezentacija i marketing, pretplate i donacije Ostalo 820 1,875 24,649 24, RASHODI INDIREKTNIH OTPISA PLASMANA I REZERVISANJA Godina koja se završava 31. decembra Krediti klijentima 12,524 74,480 Rezervisanja za potencijalne obaveze, neto 1,651 - Obračunata kamata i ostala aktiva, neto 3, Troškovi rezervisanja za otpremine i ostale dugoročne naknade zaposlenima 4,008 - Obračunata kamata i ostala aktiva, neto 1, Rezervisanja za potencijalne obaveze, neto (25) ,811 76, POREZ NA DOBIT a) Komponente poreza na dobit Godina koja se završava 31. decembra Tekući porez - - Odložen porez

38 b) Usaglašavanje iznosa poreza na dobit u izvještaju o ukupnom rezultatu i proizvoda rezultata prije oporezivanja i propisane poreske stope Godina koja se završava 31. decembra Dobit prije oporezivanja (12,387) (61,716) Porez na dobit (9%) (1,115) (5,554) Poreski efekti rashoda koji se ne priznaju u poreske svrhe - 1 Efekti usaglašavanja sa osnovicom za obračun poreza na dobit u skladu sa propisima Centralne banke Crne Gore (599) 1,418 Neiskorišćena poreska sredstva na ime prenijetog poreskog gubitka iskazanog u statutarnim knjigama 1,719 4,141 Ostalo (5) (6) Porez prikazan u izvještaju o ukupnom rezultatu - - Efektivna poreska stopa - - c) Odložene poreske obaveze Na dan 31. decembra godine, odložene poreske obaveze u iznosu od 390 hiljada EUR (31. decembra godine: 390 hiljada EUR), odnose se na privremene razlike u poreskoj osnovici i knjigovodstvenim vrijednostima nekretnina, postrojenja i opreme. d) Neiskorišćeni poreski gubici koji se mogu prenositi u narednom periodu Godina nastanka Godina isteka , , ,102 76,950 Na dan 31. decembra godine, Banka nije priznala odložena poreska sredstva po osnovu prenijetih poreskih gubitaka usljed neizvjesnosti da će budući oporezivi dobici, na teret kojih se odložena poreska sredstva mogu iskoristiti, biti raspoloživi. Porezi, doprinosi i druge dažbine koje ne zavise od rezultata poslovanja Porezi, doprinosi i druge dažbine koji ne zavise od rezultata poslovanja uključuju poreze na imovinu i druge poreze, naknade i doprinose koji se plaćaju prema raznim republičkim i lokalnim poreskim propisima. 12. NOVČANA SREDSTVA I SREDSTVA KOD CENTRALNE BANKE Gotovina u banci 17,865 17,764 Gotovina u procesu naplate Čekovi u procesu naplate Žiro račun 12,843 55,077 Novčana sredstva i ekvivalenti (Napomena 31) 31,553 73,672 Obavezna rezerva kod Centralne banke Crne Gore 39,539 43,833 71, ,505 Obavezna rezerva Banke sa stanjem na dan 31. decembra godine predstavlja minimum izdvojenih depozita u skladu sa regulativom Centralne banke Crne Gore na koju se odnosi Odluka o obaveznoj rezervi banaka kod Centralne banke Crne Gore ( Sl. list CG, br. 35/2011). U skladu sa navedenim banke obračunavaju obaveznu rezervu na depozite po viđenju i oročene depozite. Obaveznu rezervu banke obračunavaju primjenom stope od: 38 CKB Godišnji izvještaj 2011

39 9.5 % - na dio osnovice koju čine depozite po viđenju i depoziti ugovoreni sa ročnošću do jedne godine, odnosno do 365 dana 8.5% - na dio osnovice koju čine depoziti ugovoreni sa ročnošću preko jedne godine, odnosno preko 365 dana. Na depozite ugovorene sa ročnošću preko 365 dana, koji imaju klauzulu o mogućnosti razročenja tih depozita u roku kraćem od jedne godine, odnosno u roku kraćem od 365 dana, primjenjuje se stopa od 9,5%). Banka može do 25% obavezne rezerve držati u obliku državnih zapisa koje je emitovala Crna Gora. Obračunatu obaveznu rezervu banka izdvaja na račun obavezne rezerve u zemlji i/ili na račune Centralne banke u inostranstvu. Na 25% ukupno izdvojenih sredstava obavezne rezerve banke, Centralna banka obračunava kamatu po stopi od 1% na godišnjem nivou, a plaća do osmog u mjesecu za prethodni mjesec. Obavezna rezerva se izdvaja u EUR 13. KREDITI I AVANSI BANKAMA 31. decembar decembar Računi kod domaćih i stranih banaka 9,740 3,483 Plasmani kod inostranih banaka: - do tri mjeseca 84, ,504 - od tri mjeseca do jedne godine 100, preko jedne godine 40, , ,504 Nostro-pokrića po kreditima i garancijama , ,803 Novčana sredstva i ekvivalenti (Napomena 31) 94, ,987 Na dan 31. decembra godine, plasmani kod inostranih banaka u iznosu od 224,401 hiljade EUR, najvećim dijelom odnose se na kratkoročno oročene plasmane kod članica OTP Grupe u iznosu od 183,231 hiljade na period do mjesec dana uz kamatnu stopu u rasponu od 0.1% do 4.24% na godišnjem nivou i dugoročno oročene plasmane kod članica OTP Grupe, do marta godine, u iznosu od 40,000 hiljade EUR, uz kamatnu stopu u rasponu od 4.14% do 4.78% na godišnjem nivou. Na dan 31. decembra godine, izdvojena nostro-pokrića po kreditima i garancijama kod inostranih banaka u iznosu od 789 hiljada EUR, najvećim dijelom se odnose na položena novčana pokrića kod City Bank, Frankfurt u iznosu od 476 hiljade EUR za obezbjeđenje za kartice Barcley, 193 hiljada EUR kod AMEX kao obezbeđjenje za American express kartice i 120 hiljada EUR kod Unicredito Italiano SPA Milano banke, kao pokriće po garancijama izdatih pravnim i fizičkim licima u Crnoj Gori preduzeću Ribnica komerc, Podgorica u iznosu od 60 hiljada EUR i fizičkim licima 14. KREDITI I AVANSI KLIJENTIMA 31. decembar decembar Do jedne godine u EUR 134, ,650 Preko jedne godine u EUR 257, , , ,543 Minus: ispravka vrijednosti (63,800) (77,841) 328, ,702 Krediti sa rokom dospijeća do jedne godine su najvećim dijelom odobreni preduzećima u svrhe promovisanja i podržavanja trgovinskih aktivnosti, industrijske proizvodnje, finansiranja uvoza, kao i za likvidnost i ostale svrhe. Ovi krediti su najčešće plasirani na period od jednog mjeseca do jedne godine, uz kamatnu stopu u rasponu od 9.5% do 15% na godišnjem nivou. Krediti sa rokom dospijeća preko jedne godine uključuju kredite malim i srednjim preduzećima koji su plasirani u svrhe finansiranja obrtnog kapitala i nabavke osnovnih sredstava u sektorima usluga, proizvodnje, trgovine i poljoprivrede uz kamatnu stopu od 9.5% do 12% na godišnjem nivou. Krediti plasirani fizičkim licima sa rokom dospijeća do jedne godine su uglavnom odobravani za kupovinu opreme, automobila i robe široke potrošnje uz kamatnu stopu u rasponu od 13.99% do 22.99% na godišnjem nivou. Krediti plasirani fizičkim licima sa rokom dospijeća preko jedne godine su uglavnom odobravani za kupovinu stanova, opreme, automobila i robe široke potrošnje, sa rokom dospijeća od jedne do dvanaest godina i uz kamatnu stopu u rasponu od 6% do 9.9% na godišnjem nivou, uvećanu za 12m Euribor. Banka je u martu godine prodala potraživanja u iznosu od 47,366 hiljada EUR OTP Budimpešti PLC. za transfernu cijenu u iznosu od 39,518 hiljada EUR. Ugovorom o preuzimanju potraživanja ugovoreno je da je, u slučaju naplate potraživanja OTP banke Budimpešta PLC. putem prodaje kolaterala, Banka odgovorna za razliku u cijeni, ukoliko naplaćena vrijednost bude značajno niža od poslednje procijenjene vrijednosti kolaterala prije prodaje potraživanja. U skladu sa MRS 37 Rezervisanja, potencijalne obaveze i potencijalna sredstva, potencijalna razlika u cijeni između prodajne vrijednosti prodatog sredstva obezbjeđenja 39

40 (kolaterala) i posljednje procijenjene vrijednosti kolaterala prije prodaje, predstavlja potencijalnu obavezu (tj. moguću obavezu) koja nastaje po osnovu prošlih događaja i čije postojanje će biti potvrđeno samo nastankom ili nenastankom jednog ili više neizvjesnih budućih događaja koji nisu u potpunosti pod kontrolom Banke. Shodno tome, rezervisanje se ne priznaje. Pored toga, iznos potencijalnih obaveza se ne može mjeriti sa dovoljnom pouzdanošću i shodno tome, u ovim finansijskim iskazima procjena finansijskog efekata potencijalnih obaveza, pokazatelji neizvjesnosti u vezi sa iznosom ili vremenom bilo kod odliva i mogućnost bilo kakve nadoknade nisu objelodanjeni. 15. HARTIJE OD VRIJEDNOSTI RASPOLOŽIVE ZA PRODAJU Banka je u toku godine izvršila prodaju potraživanja u iznosu od 31,272 hiljada EUR OTP Factoring d.o.o., Podgorica za transfer cijenu u iznosu od 12,940 hiljada EUR. Krediti i avansi komitentima obezbijeđeni su različitim vrstama kolaterala, kako je prikazano u Napomeni Kretanje na ispravci vrijednosti nenaplativih potraživanja je sljedeće: Godina koja se završava 31. decembra Krediti Stanje na dan 1. januara 77,841 38,328 Ispravka u toku godine, neto (napomena 10) 12,524 74,480 Otpis (26,565) (34,967) Stanje na dan 31. decembra 63,800 77, decembar decembar Vlasničke hartije od vrijednosti po pravičnoj vrednosti: - kotirane HARTIJE OD VRIJEDNOSTI PO PRAVIČNOJ VRIJEDNOSTI KROZ BILANS USPJEHA 31. decembar decembar VISA Elektroprivreda Crne Gore Moneta AD Podgorica Obveznice PIO , FORFETING 31. decembar decembar Potraživanja po osnovu forfetinga 21,825 - Minus: Ispravka vrijednosti (1,651) - 20,174 - Na dan 31. decembra godine, potraživanja Banke po osnovu forfetinga iznose EUR 21,825 hiljada. Banka je u toku godine izvršila reotkup potraživanja koja je tokom i godine prodala OTP banci, Budimpešta. Otkup potraživanja izvršen je u pet tranši. Banka je procijenila da ne postoji umanjenje vrijednosti hartija od vrijednosti koje se drže do dospijeća na dan 31. decembra godine. 18. HARTIJE OD VRIJEDNOSTI KOJE SE DRŽE DO DOSPIJEĆA Na dan 31. decembra godine, hartije od vrijednosti koje se drže do dospijeća u ukupnom iznosu od 17,242 hiljade EUR (31. decembra godine: 18,294 hiljada EUR) odnose se na državne zapise sa rokom dospijeća do kraja februara godine uz kamatnu stopu 2.99% do 4% godišnje. 40 CKB Godišnji izvještaj 2011

41 19. NEMATERIJALNA ULAGANJA Licence Softveri Ukupno Nabavna vrijednost Stanje na dan 1. januara godine 1,078 7,319 8,397 Povećanja Stanje na dan 1. januara godine 1,259 7,692 8,951 Povećanja Stanje na dan 31. decembra godine 1,526 8,116 9,642 Ispravka vrijednosti Stanje na dan 1. januara godine 196 3,817 4,013 Amortizacija (Napomena 9) Stanje na dan 1. januara godine 333 4,661 4,994 Amortizacija (Napomena 9) Stanje na dan 31. decembra 2011.godine 494 5,438 5,932 Knjigovodstvena vrijednost na dan: decembra godine 1,032 2,678 3, decembra 2010.godine 926 3,031 3, NEKRETNINE, POSTROJENJA I OPREMA Građevinski objeki Oprema i ostala sredstva Investicije u toku Ulaganja u tuđa osnovna sredstva Ukupno Nabavna vrijednost Stanje na dan 1. januara godine 8,840 10, ,377 20,825 Povećanja 13 1, ,469 Prenos - 1, Otuđenja i rashodovanja - (413) - 1,377 (413) Stanje na dan 1. januara godine 8,853 12, ,881 Povećanja 35 1, ,117 Stanje na dan 31.decembra godine 8,888 13, ,998 Ispravka vrijednosti Stanje na dan 1. januara godine 1,117 4, ,968 Amortizacija (Napomena 9) 173 1, ,580 Prenos (253) - Otuđenja i rashodovanja - (130) - - (130) Stanje na dan 1. januara godine 1,290 6, ,418 Amortizacija (Napomena 9) 173 1, ,637 Stanje na dan 31. decembra godine 1,463 7, ,055 Knjigovodstvena vrijednost na dan: decembra godine 7,425 6, , decembra 2010.godine 7,563 6, ,463 41

42 21. OSTALA SREDSTVA 31. decembar decembar Potraživanja po osnovu naknada 3,279 3,327 Potraživanja po osnovu poreza 1,447 1,483 Razgraničeni troškovi 1, Potraživanja po osnovu avansa Ostala potraživanja po osnovu prolaznih računa Potraživanja po osnovu nenaplaćenih tranši faktoringa 4,929 - Potraživanja po osnovu sudskih postupaka 4,008 - Ostalo 2,657 1,259 18,395 6,650 Minus: ispravka vrijednosti (7,347) (158) 11,048 6,492 Kretanje na ispravci vrijednosti ostalih sredstava je sljedeće: 31. decembar decembar Stanje na dan 1. januara Ispravke u toku godine - ostala sredstva, neto (napomena 10) 3, potraživanja po osnovu sudskih postupaka (napomena 10) 4,008 - Otpisi (158) (724) Stanje na dan 31. decembra 7, Na dan 31. decembra godine, potraživanja po osnovu sudskih postupaka u iznosu od 4,008 hiljada EUR, obuhvataju iznos od 3,518 hiljada EUR po osnovu sudskih postupaka pokrenutih protiv bivših radnika Banke. Za navedena potraživanja, Banka je izvršila rezervisanja u punom iznosu potraživanja. 22. OBAVEZE PREMA BANKAMA 31. decembar decembar Obaveze prema domaćim bankama: - depoziti po viđenju 3,832 7,133 - kratkoročni depoziti 5,312 4,153 9,144 11,286 Na depozite po viđenju banaka obračunava se kamata u rasponu od 1.68% do 2.68% na godišnjem nivou. Kratkoročno oročeni depoziti banaka deponovani su uz kamatnu stopu od 7% godišnjem nivou. 42 CKB Godišnji izvještaj 2011

43 23. OBAVEZE PREMA KLIJENTIMA 31. decembar decembar Depoziti po viđenju u EUR: - Preduzeća 82,889 82,318 - Vladine institucije 11,836 19,983 - Fizička lica 102, ,869 - Ostalo 986 1,780 Depoziti po viđenju u stranim valutama: - Preduzeća 8,570 7,651 - Vladine institucije Fizička lica 8,219 6,690 - Ostalo - 5 Kratkoročni depoziti u EUR: - Preduzeća 57,317 57,553 - Vladine institucije 2,391 2,847 - Fizička lica 233, ,379 - Ostalo 10,559 14,049 Kratkoročni depoziti u stranim valutama: - Preduzeća Fizička lica 3,820 6,126 Dugoročni depoziti u EUR: - Preduzeća 1, Vladine institucije Fizička lica 26,238 22,139 - Ostalo 220 7,661 Dugoročni depoziti u stranim valutama: - Fizička lica Ostalo , ,309 Na depozite po viđenju pravnih lica se obračunava kamata u rasponu od 0.35% do 3% na godišnjem nivou. Kratkoročno i dugoročno oročeni depoziti pravnih lica deponovani su uz kamatnu stopu od 1.5% do 6% godišnje. Određeni depoziti po viđenju i kratkoročno oročeni depoziti pravnih lica i fizičkih lica su nekamatonosni, ukoliko je to predviđeno ugovorom. Depoziti po viđenju fizičkih lica u domaćoj valuti su deponovani po kamatnoj stopi od 0.15% do 0.35%. Depoziti fizičkih lica po viđenju u stranoj valuti su deponovani uz jedinstvenu kamatnu stopu od 0.2% na godišnjem nivou. Kratkoročno i dugoročno oročeni depoziti fizičkih lica deponovani su uz kamatnu stopu od 0.35% do 6.7% godišnje, odnosno od 4.9% do 7.4% godišnje. 43

44 24. OBAVEZE PO KREDITIMA Do jedne godine Preko jedne godine Obaveze prema domaćim kreditorima: - Direkcija za razvoj malih i srednjih preduzeća 9 8 2,295 2,854 - Fond za razvoj Crne Gore ,721 12,578 - Vlada Crne Gore stanova 8 1, ,347 15,432 Obaveze prema inostranim kreditorima: - Kreditanstalt fur Wiederaufbau ( KfW ), Frankfurt am Main ,282 26,870 - European Fund for Southeast Europe, Netherlands ,675 17,625 - garancija subordinarni krediti ,000 12,000 - komercijalni krediti ,000 15, ,957 71, ,304 86,927 Na dan 31. decembra godine, obaveze po dugoročnim kreditima u domaćoj valuti u iznosu od 2,295 hiljade EUR predstavljaju obaveze po kreditima primljenim od Direkcije za razvoj malih i srednjih preduzeća na period od tri do osam godina uz kamatnu stopu u rasponu od 0% do 7% na godišnjem nivou. Na dan 31. decembra godine, obaveze po dugoročnim kreditima u domaćoj valuti u iznosu od 9,721 hiljada EUR predstavljaju obaveze po kreditima primljenim od Fonda za razvoj Crne Gore na period od tri do pet godina, sa grace periodom od šest mjeseci do tri godine i uz kamatne stope u rasponu od 1.5% do 6.5% na godišnjem nivou. subordiniranom kreditu primljenom od OTP Bank Plc., Budapest na period od sedam godina uz kamatnu stopu u visini šestomjesečnog EURIBOR-a uvećanog za 2.25% na godišnjem nivou. Na dan 31. decembra godine, obaveze po dugoročnim kreditima u domaćoj valuti u iznosu od 15,000 hiljade EUR predstavljaju obaveze po subordiniranom kreditu primljenom od OTP Financing Netherlands B.V., the Netherlands na period od sedam godina u visini kvartalnog EURIBOR-a uvećanog za 5.035% na godišnjem nivou. Na dan 31.decembra 2011.godine, obaveze po dugoročnim kreditima u domaćoj valuti u iznosu od 1,331 hiljade EUR predstavljaju obaveze po kreditima primljenim od Ministarstva finansija i Ministarstva odrzivog razvoja i turizma Crne Gore po osnovu projekta za odobravanje stambenih kredita socijalno ugrozenim kategorijama stanovnistva na period od 20 godina sa grejs periodom do 5 godina i uz kamatnu stopu u rasponu od 0.98% na godišnjem nivou. Na dan 31. decembra godine, obaveze po dugoročnim kreditima u domaćoj valuti u iznosu od 22,282 hiljada EUR predstavljaju obaveze po kreditima primljenim od Kreditanstalt fur Wiederaufbau ("KfW"), Frankfurt am Main na period od pet do deset godina uz kamatnu stopu u visini šestomjesečnog EURIBOR-a uvećanog u rasponu od 1.305% do 2.4% na godišnjem nivou. Na dan 31. decembra godine, obaveze po dugoročnim kreditima u domaćoj valuti u iznosu od 13,675 hiljade EUR predstavljaju obaveze po kreditima primljenim od European Fund for Southeast Europe, Luxembourg na period od pet do deset godina uz kamatnu stopu u visini šestomjesečnog EURIBOR-a uvećanog u rasponu od 2% do 3.5% na godišnjem nivou. Na dan 31. decembra godine, obaveze po dugoročnim kreditima u domaćoj valuti u iznosu od 12,000 hiljada EUR predstavljaju obavezu po 44 CKB Godišnji izvještaj 2011

45 25. OSTALE OBAVEZE Dobavljači Razgraničene naknade po garancijama Obaveze po osnovu poreza 953 1,153 Obaveze prema zaposlenima Ostalo ,853 2, REZERVISANJA Kretanje na rezervisanju za potencijalne gubitke je sljedeće: Stanje na dan 1. januara 1,545 1,035 Rezervisanje u toku godine, neto (Napomena 10) 1, Stanje na dan 31. decembara 2,859 1, BENEFICIJE ZAPOSLENIH U skladu sa Kolektivnim ugovorom, Banka je u obavezi da prilikom odlaska u penziju zaposlenom isplati otpremninu u visini 6 prosječnih neto zarada zaposlenih u Banci koja važi u mjesecu u kojem se vrši isplata. Istovremeno, zaposlenom se povodom 10, 20 i 30 godina rada u Banci isplaćuje jubilarna nagrada i to: za 10 godina rada- jedna najniža cijena rada u Banci, za 20 godina rada - dvije najniže cijene rada u Banci, za 30 godina rada - tri najniže cijene rada u Banci. PProcijenjena sadašnja vrijednost sredstava za otpremnine za odlazak u penziju i jubilarne nagrade zaposlenima nakon ispunjenih uslova, utvrđena je od strane nezavisnog ovlašćenog aktuara sa stanjem na dan 31. decembra godine. Tehničke osnove korišćene za obračunavanje sadašnje vrijednosti sredstava za otpremnine za odlazak u penziju i jubilarne nagrade uključuju primjenu: a) komutativnih brojeva, izrađenih na osnovu izračunate vjerovatnoće doživljenja stanovništva Crne Gore iz popisa godine i b) godišnje kamatne stope od 12% za diskontovanje očekivanih budućih isplata zaposlenima. Kretanje na sadašnjoj vrijednosti definisanih obaveza isplate naknade u tekućem periodu prikazano je u narednoj tabeli: Otpremnine Ostale dugoročne beneficije zaposlenima Otpremnine Ostale dugoročne beneficije zaposlenima Stanje na dan 1. januara 1, Nova rezervisanja Ukidanje rezervisanja (25) Isplate u toku godine (47) Stanje na dan 31. decembra , AKCIJSKI KAPITAL Na dan 31. decembra godine akcijski kapital Banke čini 209,032 obične akcije (31. decembra 2010: 189,474 običnih akcija), pojedinačne nominalne vrijednosti od EUR. Sve emitovane akcije su u potpunosti plaćene. Skupština akcionara je 9. maja godine donijela Odluku o emisiji običnih akcija po osnovu prava preče kupovine postojećim akcionarima u vrijednosti od 10,000 hiljada EUR, odnosno akcija nominalne vrijednosti EUR Komisija za hartije od vrijednosti je dana 8. juna godine donijela Rješenje o utvrđivanju uspješnosti emisije akcija br.02/2e-14/6-11. Na dan 31. decembra godine, jedini akconar Banke je OTP Bank Plc., Budapest sa 100% udjela u kapitalu. U skladu sa propisima Centralne banke Crne Gore, Banka je na dan 31. decembra godine obavezna da održava minimalan stepen adekvatnosti kapitala od 10%. Banka je dužna da obim svog poslovanja uskladi sa propisanim 45

46 pokazateljima, odnosno da obim i strukturu svojih rizičnih plasmana uskladi sa Zakonom o bankama i propisima Centralne banke Crne Gore. Na dan 31. decembra godine, jedan zakonom propisani pokazatelj poslovanja Banke nije bio usaglašen sa ograničenjem propisanim Zakonom o bankama (Službeni glasnik Crne Gore br. 17/2008 i 44/2010). Ova neusaglašenost odnosi se na ukupnu izloženost Banke prema akcionaru sa kvalifikovanim učešćem, tj. prema OTP banci Plc, Budimpešta, po osnovu sredstava deponovanih kod ove banke u iznosu od EUR 223,231 hiljade. U skladu sa Zakonom o bankama, izloženost prema akcionaru sa kvalifikovanim učešćem ograničena je na 20% sopstvenih sredstava Banke (što iznosi EUR 10,386 hiljada na dan 31. decembra godine). Mišljenje rukovodstva Banke je da crnogorski propisi ne definišu na eksplicitan način međubankarske depozite plasirane matičnoj banci kao izloženost prema povezanom licu, naročito imajući u vidu član 113 Direktive Evropske unije 2006/48, koja državama članicama EU (a matična banka je iz Mađarske, države članice EU) dozvoljava sledeće: Države članice su u potpunosti ili delimično izuzete iz primene člana (1), (2) i (3) o izloženostima nastalim kod kreditne institucije prema matičnom preduzeću, drugim zavisnim društvima svog matičnog društva ili sopstvenim zavisnim društvima, ukoliko ta preduzeća podležu nadzoru na osnovu konsolidacije kojem podleže i sama kreditna institucija, u skladu sa ovom Direktivom ili njoj ekvivalentnim važećim standardima na snazi u trećoj zemlji. O ovom tumačenju rukovodstvo Banke je razgovaralo sa Centralnom bankom Crne Gore (CBCG) tokom februara godine. Rukovodstvo Banke je predložilo, a CBCG prihvatila odgovarajuće rešenje za usklađivanje sa propisanim pokazateljem. Do datuma izdavanja ovih finansijskih iskaza donošenje formalnih odluka u vezi s ovim pitanjem je bilo u toku 29. VANBILANSNE POZICIJE a) Poslovi u ime i za račun trećih lica b) Garancije, jemstva, preuzete neopozive obaveze Plative garancije 19,916 19,237 Činidbene garancije 10,967 15,369 Nepokriveni akreditivi Nepovučene kreditne linije 20,216 36,765 51,977 72,156 c) Druge vanbilansne pozicije Otpisani krediti 1,685 1,712 Otpisana kamata Ostali vanbilans ,441 2,408 54,612 75,112 Na dan 31. decembra godine, poslovi u ime i za račun trećih lica u iznosu od 194 hiljada EUR predstavljaju kredite odobrene od strane drugih banaka primorskim opštinama i Opštini Cetinje za poboljšanje vodosnabdijevanja, preko Banke kao posrednika. Banka po ovom osnovu naplaćuje proviziju za izvršene usluge u visini od 0.3% na godišnjem nivou. 30. OPERATIVNI LIZING Ugovori o operativnom lizingu koji se mogu otkazati, sa ugovorenim periodom zakupa, odnose se na uzimanje u zakup poslovnog prostora. Ugovorima nije definisana kupovina poslovnog prostora uzetog u zakup, po isteku perioda zakupa. U toku godine, trošak zakupa je iznosio 1,116 hiljada EUR (2010. godini: 1,211 hiljade EUR). Preuzete obaveze po ugovorima o operativnom lizngu do datuma izvještaja o finansijskom položaju koje nisu iskazane u finansijskim iskazima su sljedeće: Od 1 godine Od 1 do 5 godina 1,273 1,656 Preko 5 godina 2,347 2,731 4,109 4, GOTOVINA I GOTOVINSKI EKVIVALENTI Za potrebe izvještaja o tokovima gotovine, pod gotovinom i gotovinskim ekvivalentima se priznaju sva sredstva sa rokom dospijeća kraćim od tri mjeseca, i to: gotovina i slobodna raspoloživa sredstva kod Centralne banke Crne Gore i drugih banaka. 46 CKB Godišnji izvještaj 2011

47 Novčana sredstva i sredstva kod Centralne banke (Napomena 12) 31,553 73,672 Krediti i avansi bankama (Napomena 13) 94, , , , TRANSAKCIJE SA POVEZANIM LICIMA Sve transakcije sa povezanim pravnim licima iz redovnog poslovanja i njihove vrijednosti ne razlikuju se materijalno značajno od odredbi i uslova koji preovladavaju u transakcijama izvan dohvata ruke. Iznosi kredita i avansa odobrenih povezanim pravnim licima obezbijeđeni su depozitima, zalogama i hipotekama i biće otplaćeni gotovinom. Na dan 31. decembra godine i 31. decembra godine, Banka nije izvršila ispravku vrijednosti rezervisanja za kredite i avanse odobrene povezanim pravnim licima. Stanje bilansne izloženosti prema povezanim licima, obaveze prema njima i potraživanja od njih, na datum bilansa stanja prikazuje sljedeća tabela: Novčana sredstva: - OTP Bank Plc., Budapest: 223, ,798 Krediti i avansi klijentima: - Radnici Banke 8,028 7,488 - Moneta A.D., Podgorica 952 1,128 Ukupno potraživanje 232, ,414 Obaveze prema klijentima: - Radnici Banke 3,703 3,436 - Moneta A.D., Podgorica ,505 4,253 15,941 Obaveze po kreditima: - OTP Bank Plc., Budapest: - subordinirani krediti 12,020 12,018 - OTP Bank Financing Netherlands B.V., the Netherlands: - subordinirani krediti 15,005 15,003 27,025 27,021 Ukupne obaveze 31,278 42,962 Obaveze, neto 200, ,452 Prihodi i rashodi nastali iz transakcija sa povezanim pravnim licima u toku i godine su: Prihodi po osnovu kamata: - OTP bank Plc 6,261 1,842 - Radnici Banke Moneta A.D., Podgorica Prihodi po osnovu naknada: - OTP bank Plc 1,092 1,478 Ukupni prihodi 7,929 3,837 Rashodi po osnovu kamata: - Radnici Banke (205) (206) - Moneta A.D., Podgorica (439) (2) - OTP Bank, Budapest (457) (398) - OTP Bank Financing Netherlands B.V., the Netherlands (1,016) (930) Ostali poslovni rashodi: - OTP Bank Plc., Budapest - (1,054) - OTP Factoring d.o.o., Podgorica (18,332) (33,906) Ukupni rashodi (20,449) (36,496) Rashodi, neto (12,520) (32,659) Tokom godine, naknade isplaćene licima sa posebnim ovlašćenjima i odgovornostima iznose 1,181 hiljada EUR (2010. godine: 1,359 hiljade EUR). 47

48 33. SUDSKI SPOROVI Na dan 31. decembra godine protiv Banke se vodi više sudskih sporova od strane pravnih i fizičkih lica. Po procjeni Direkcije za pravne poslove Banke, ukupna vrijednost ovih sporova iznosi EUR 9,550 hiljada plus troškovi sudskog postupka. Navedeni iznos ne uključuje eventualne zatezne kamate koje mogu biti utvrđene po okončanju sudskih sporova, s obzirom na to da rukovodstvo nije u mogućnosti da utvrdi potencijalne efekte zateznih kamata koji mogu nastati po osnovu ovih sporova do datuma izdavanja ovih finansijskih iskaza. Ishod sporova u toku za sada nije moguće procijeniti, ali mišljenje Rukovodstva i pravnog savjetnika je da se ne očekuju negativni ishodi sporova koji bi mogli imati materijalno značajne efekte na finansijske iskaze Banke, tako da u ovim finansijskim iskazima nijesu izvršena rezervisanja za potencijalne gubitke po osnovu sudskih sporova. Na dan 31. decembra godine, Banka protiv pravnih i fizičkih lica vodi 848 sudskih sporova u vrijednosti EUR 74,503 hiljade. 34. DOGAĐAJI NASTALI NAKON DATUMA BILANSA STANJA a) Dana 17. januara godine Skupština Banke donela je Odluku o pretvaranju duga u akcijski kapital i Odluku o emisiji akcija po osnovu pretvaranja duga u akcijski kapital. Odlukom o pretvaranju duga u akcijski kapital, pretvara se dug u iznosu od EUR 12,000, koji CKB ima prema OTP Bank Plc., Budapest, po osnovu Ugovora o subordiniranom dugu broj 10191, od 1. juna godine. Dug se pretvara u 23,469 običnih akcija nominalne vrijednosti od EUR po akciji. Odlukom o emisiji akcija po osnovu pretvaranja duga u akcijski kapital definisano je da obim emisije iznosi EUR 12,000 i podeljen je na 23,469 običnih akcija nominalne vrednosti od EUR po akciji.: b) Dana 15. februara godine, Banka je primila od CBCG izvještaj o kontroli izvršenoj na finansijskim iskazima Banke sa stanjem na dan 30. novembra godine. Glavni nalazi u ovom izvještaju odnose se na: neadekvatnu strategiju i godišnji plan kapitala, nedovršenu bazu podataka o instrumentima obezbeđenja, slabosti u upravljanju operativnim rizikom i neadekvatnu strategiju upravljanja rizicima i kreditnu politiku. U vezi sa poslednjom pomenutom primedbom, Banka je primenjivala strategiju upravljanja rizicima koja je važeći standard na nivou OTP Grupe. Pored toga, u izvještaju CBCG napominje se da Banka nije izvršila rezervisanja za bilansne pozicije faktoring i forfeting. Međutim, naknadno su izvršena dodatna rezervisanja po osnovu faktoringa i forfetinga na dan 31. decembra godine. Pored toga, CBCG je konstatovala u svom izvještaju da Banka nije u granicama pokazatelja poslovanja propisanih Zakonom o bankama (Službeni glasnik Crne Gore br. 17/2008 i 44/2010). Ovo se odnosi na ukupnu izloženost Banke prema akcionaru sa kvalifikovanim učešćem, tj. OTP banci Plc, Budimpešta, po osnovu sredstava deponovanih kod ove banke u iznosu od EUR 223,231 hiljade. U skladu sa Zakonom o bankama, izloženost prema akcionaru sa kvalifikovanim učešćem ograničena je na 20% sopstvenih sredstava Banke (što iznosi EUR 10,386 hiljada na dan 31. decembra godine). Kao što je objelodanjeno u napomeni 28, rukovodstvo Banke je predložilo, a CBCG prihvatila odgovarajuće rješenje za usklađivanje sa propisanim pokazateljem. Do datuma izdavanja ovih finansijskih iskaza donošenje formalnih odluka u vezi s ovim pitanjem je bilo u toku. c) Nakon 31. decembra godine, rukovodstvo Banke identifikovalo je moguće izloženosti operativnom riziku, koje su u momentu izdavanja ovih finansijskih iskaza predmet praćenja od strane rukovodstva. Trenutno nije moguće pouzdano procjeniti vjerovatni odliv resursa po ovom osnovu i, u skladu sa tim, finansijski iskazi Banke za godinu ne sadrže rezervisanja po tom osnovu. 35. DEVIZNI KURSEVI Zvanični kursevi valuta koji su korišćeni za preračun deviznih pozicija izvještaja o finansijskom položaju u EUR na dan 31. decembra i godine bili su: 31. decembar decembar USD CHF GBP CKB Godišnji izvještaj 2011

49 Notes to the Financial Statements 49

50 50 CKB Annual Report 2011

51 1. GENERAL INFORMATION Crnogorska komercijalna banka A.D., Podgorica (hereinafter: the Bank ) was established as an independent bank and registered with the Commercial Court in Podgorica on January 15, OTP Bank Plc. Budapest holds 100 percent equity interest in the Bank s equity. The Bank is registered as a shareholding company. The Bank s registration number in the Central Register of the Commercial Court is /019 The Bank obtained the operating license from the Central Bank based on the Decision number / dated February 18, The Bank is registered with the Securities Exchange Commission and entered into the Register of Security Issuers under number 51 (Decision number 02/3-47/2-01 as of July 12, 2001). Pursuant to the Law on Banks, Founding Decision and Statute, the Bank in engaged in the business of keeping deposits and other assets of private individuals and legal entities and it approves loans and makes other advances from these funds entirely, or in part, for its own account. In addition to these operations, the Bank is also registered to perform the following activities: to issue guarantees and undertake other off-balance sheet commitments; to purchase, sell and collect receivables; to issue, process and record payment instruments; to perform payment transactions domestically and abroad; to perform finance lease operations; to trade in its own name for its own account or for the account of a customer with foreign payment instruments and financial derivatives; to prepare analysis and provide information and advice on the company and entrepreneur creditworthiness; depositary operations; safekeeping of assets and securities and other operations as in accordance with the approval of the Central Bank of Montenegro. The Bank is headquartered at Moskovska Street, no number. On December 31, 2011, the Bank consisted of its Head Office in Podgorica and eleven branches, seven branch offices and eight counters located on the territory of Montenegro. The members of the Audit Committee of the Bank are as follows: First name and surname Mr. Péter Krizsanovich Mr. Andrea Bácskai Mr. András Szalay Position President Member Member The members of the Board of Directors of the Bank are as follows: First name and surname Mr. Barna Zsolt Mr. Szabolcs Horvàth Mr. Nyitrai Győző Mr. Szabolcs Korba, PhD Mr. Péter Krizsanovich Position President Member Member Member Member As of December 31, 2011, the Bank had 468 employees (December 31, 2010: 451 employees). 2. BASIS OF PREPARATION OF THE FINANCIAL STATEMENTS These financial statements are general purpose financial statements prepared in accordance with International Financial Reporting Standards ( IFRS ). The Bank also prepares financial statements according to statutory accounting rules that differ materially from IFRS. a) Statement on Compliance These financial statements have been prepared in accordance with IFRS adopted by the International Accounting Standards Board (IASB). The preparation of financial statements in conformity with IFRS requires from the Bank s management to use certain critical accounting estimates. It also requires management to exercise its judgment in the process of applying the Bank s accounting policies. The areas involving a higher degree of judgment or complexity, or areas where assumptions and estimates are significant to the financial statements are disclosed in Note 2(d). The IFRS accounting policies provided below have been consistently applied by the Bank to all periods presented in these financial statements. b) Basis of Preparation These financial statements have been prepared under the historical cost convention, as modified by the revaluation of available-for-sale financial assets, financial assets and financial liabilities (included derivate financial instruments) held at fair value through profit or loss, under the going concern assumption. c) Functional and Reporting Currency The financial statements are stated in EUR which is the Bank s functional currency. All financial information is presented in EUR rounded to the nearest thousand. d) Use of Estimates and Judgments The preparation of financial statements in conformity with IFRS requires management to make judgments, estimates and assumptions that affect the application of policies and reported amounts of assets and liabilities, income and expenses. The estimates and associated assumptions are based on historical experience 51

52 and various other factors that are believed to be reasonable under the circumstances, the results of which form the basis for judgments about carrying values of assets and liabilities that are not readily apparent from other sources. Actual results may differ from these estimates. The estimates and underlying assumptions are reviewed on an ongoing basis. Revisions to accounting estimates are recognized in the period in which the estimate is revised if the revision affects only that period or in the period of the revision and future periods if the revision affects both current and future periods. Information about significant areas of estimation uncertainty and critical estimates in applying accounting policies that have the most significant effect on the amount recognized in the financial statements are described in Note 5 to the financial statements. A summary of the principal accounting policies applied in preparing the IFRS financial statements are set out within Note 3 to the financial statements. e) Standards and Interpretations Effective in the Current Period As of the financial statements issuance date, the following new and revised Standards and Interpretations have been adopted in the current period: Amendments to IFRS 1 First-time Adoption of IFRS - Limited Exemption from Comparative IFRS 7 Disclosures for First-time Adopters (effective for annual periods beginning on or after 1 July 2010); Amendments to IAS 24 Related Party Disclosures - Simplifying the disclosure requirements for government-related entities and clarifying the definition of a related party (effective for annual periods beginning on or after 1 January 2011); Amendments to IAS 32 Financial Instruments: Presentation Accounting for rights issues (effective for annual periods beginning on or after 1 February 2010) Amendments to various standards and interpretations Improvements to IFRSs (2010) resulting from the annual improvement project of IFRS published on 6 May 2010 (IFRS 1, IFRS 3, IFRS 7, IAS 1, IAS 27, IAS 34, IFRIC 13) primarily with a view to removing inconsistencies and clarifying wording (amendments are to be applied for annual periods beginning on or after 1 July 2010 or 1 January 2011 depending on standard/ interpretation); Amendments to IFRIC 14 IAS 19 The Limit on a defined benefit Asset, Minimum Funding Requirements and their Interaction - Prepayments of a Minimum Funding Requirement (effective for annual periods beginning on or after 1 January 2011); IFRIC 19 Extinguishing Financial Liabilities with Equity Instruments (effective for annual periods beginning on or after 1 July 2010). The adoption of these Standards and Interpretations has not led to any changes in the Bank s accounting policies.. f) Standards and Interpretations in Issue not yet effective At the date of authorization of these financial statements, the following Standards and Interpretations were in issue but not yet effective: IFRS 9 Financial Instruments (effective for annual periods beginning on or after January 1, 2015); IFRS 10 Consolidated Financial Statements (effective for annual periods beginning on or after January 1, 2013); IFRS 11 Joint Arrangements (effective for annual periods beginning on or after January 1, 2013); IFRS 12 Disclosures of Involvement with Other Entities (effective for annual periods beginning on or after January 1, 2013); IFRS 13 Fair Value Measurement (effective for annual periods beginning on or after January 1, 2013); IAS 27 (revised in 2011) Separate Financial Statements (effective for annual periods beginning on or after January 1, 2013); IAS 28 (revised in 2011) Investments in Associates and Joint Ventures (effective for annual periods beginning on or after January 1, 2013); Amendments to IFRS 1 First-time Adoption of IFRS Severe Hyperinflation and Removal of Fixed Dates for First-time Adopters (effective for annual periods beginning on or after July 1, 2011); Amendments to IFRS 7 Financial Instruments: Disclosures Transfers of Financial Assets (effective for annual periods beginning on or after July 1, 2011); Amendments to IFRS 7 Financial Instruments: Disclosures Offsetting Financial Assets and Financial Liabilities (effective for annual periods beginning on or after January 1, 2013); Amendments to IFRS 9 Financial Instruments and IFRS 7 Financial Instruments: Disclosures Mandatory Effective Date and Transition Disclosures; Amendments to IAS 1 Presentation of Financial Statements Presentation of Items of Other Comprehensive Income (effective for annual periods beginning on or after July 1, 2012); Amendments to IAS 12 Income Taxes Deferred Tax: Recovery of Underlying Assets (effective for annual periods beginning on or after January 1, 2012); Amendments to IAS 19 Employee Benefits Improvements to the Accounting for Postemployment Benefits (effective for annual periods beginning on or after January 1, 2013); Amendments to IAS 32 Financial Instruments: Presentation Offsetting Financial Assets and Financial Liabilities (effective for annual periods beginning on or after January 1, 2014); 52 CKB Annual Report 2011

53 IFRIC 20 Stripping Costs in the Production Phase of a Surface Mine (effective for annual periods beginning on or after January 1, 2013). The Bank s management considers the implications of standards, their impact on the Bank s financial statements and the timing of their adoption, and is of opinion that the adoption of majority of those Standards and Interpretations will have no material impact on the financial statements of the Bank in the period of initial application. As of the date of these financial statements, management can not estimate the impact of the adoption of IFRS 9 may have. g) Basis of Consolidation The accompanying financial statements are the Bank s stand-alone financial statements. Due to its immateriality, management chose not to consolidate its investment in Moneta, over which it exercises effective control. In these stand alone financial statements associates are accounted for in accordance with IAS 39, at fair value through profit or loss. 3. SUMMARY OF SIGNIFICANT ACCOUNTING POLICIES 3.1. Income and Expense Recognition Interest income and expense are recognized in the statement of comprehensive income for all instruments measured at amortized cost using the effective interest rate method. The effective interest rate method is a method of calculating the amortized cost of a financial asset or a financial liability and of allocating the interest income or interest expense over the relevant period. The effective interest rate is the rate that discounts estimated future cash payments or receipts over the expected life of the financial instrument or, when appropriate, a shorter period to the net carrying value of the financial asset or financial liability. When calculating the effective interest rate, the Bank estimates cash flows considering all contractual terms of the financial instrument (for example, prepayment options) but does not consider future credit losses. The calculation includes all fees and commissions paid or received between parties to the contract that are an integral part of the effective interest rate, transaction costs and all other premiums or discounts. Once a financial asset or a group of similar financial assets has been written down as a result of an impairment loss, interest income is recognized using the rate of interest used to discount the future cash flows for the purpose of measuring the impairment loss. Fees and commissions are generally recognized on an accrual basis once the service is rendered. Fees charged for undrawn loan facilities are deferred (together with related direct costs) and recognized as an adjustment to the effective interest rate on the loan Foreign Exchange Translation Transactions denominated in foreign currencies are translated into Euros at the official exchange rates prevailing on the Interbank Market, at the date of each transaction. Assets and liabilities denominated in foreign currencies are translated into Euros by applying the official exchange rates, as determined on the Interbank Market, prevailing at the statement of financial position date. Net foreign exchange gains or losses arising upon the translation of transactions, and the assets and liabilities denominated in foreign currencies are credited or charged to the statement of comprehensive income. Commitments and contingent liabilities denominated in foreign currencies are translated into Euros by applying the official exchange rates prevailing on the Interbank Market, at the balance sheet date Leasing Leases undertaken by the Bank are classified as operating leases. The payments made under operating leases are charged to operating expenses in the statement of comprehensive income on a straight-line basis over the period of the lease Taxes and Contributions Income Taxes Current Income Taxes Income taxes are calculated and paid in conformity with the income tax regulations defined under the Republic of Montenegro Corporate Profit Tax Law, Article 28 (Official Gazette of Montenegro, no. 65/2001, 80/2004, 40/2008 and 86/2009) as per the effective proportional tax rate of 9 percent on taxable income. A taxpaying entity s taxable income is determined based upon the income stated in its statutory statement of comprehensive income following certain adjustments to its income and expenses performed in accordance with the Republic of Montenegro Corporate Profit Tax Law (Articles 8 and 9, regarding the adjustment of income and Articles 10 to 20 pertaining to the adjustment of expenses). Montenegro tax regulations do not envisage that any tax losses of the current period be used to recover taxes paid within a specific carryback period. However, any current year losses reported in the annual corporate income tax returns may be carried forward and used to reduce or eliminate taxes to be paid in future accounting periods, but only for an ensuing period of a maximum of five years. Deferred Income Taxes Deferred income tax is determined using the statement of financial position liability method, for the temporary differences arising between the tax bases of assets and liabilities, and their carrying values in the financial statements. The currentlyenacted tax rates at the statement of financial position date are used to determine the deferred income tax amount. Deferred tax liabilities are recognized for all taxable temporary differences. Deferred tax assets are recognized for the deductible temporary differences, and the tax effects of income tax losses and credits available 53

54 for carry forward, to the extent that it is probable that future taxable profit will be available against which deferred tax assets may be utilized Cash and Cash Equivalents For the purposes of the statement of cash flows, cash and cash equivalents comprise balances with less than a three month maturity from the date of acquisition including: cash on hand, non-restricted balances with the Central Bank of Montenegro and other banks Financial Assets The Bank classifies its financial assets in the following categories: loans and receivables; heldto-maturity investments; available-for-sale financial assets and financial assets at fair value through profit or loss. Management determines the classification of its investments at initial recognition. (a) Loans and receivables Loans and receivables are non-derivative financial assets with fixed or determinable payments that are not quoted in an active market. They arise when the Bank provides money, goods or services directly to a debtor with no intention of trading the receivable. (b) Held-to-maturity investments Held-to-maturity investments are non-derivative financial assets with fixed or determinable payments and fixed maturities that the Bank s management has the positive intention and ability to hold to maturity. If the Bank is to sell other than an insignificant amount of held-tomaturity assets, the entire category would be tainted and reclassified as available-for-sale. (c) Available-for-sale investments Available-for-sale investments are those intended to be held for an indefinite period of time, which may be sold in response to needs for liquidity or changes in interest rates, exchange rates or equity prices. (d) Investments Carried at Fair Value through Profit or Loss This category comprises two sub-categories: financial assets classified as held for trading, and financial assets designated by the Bank as at fair value through profit or loss upon initial recognition. A financial asset is classified as held for trading if it is acquired principally for the purpose of selling in the near term or if it is part of a portfolio of identified financial instruments that are managed together and for which there is evidence of a recent actual pattern of short-term profit-taking. The Bank designates certain financial assets upon initial recognition as at fair value through profit or loss (fair value option). This designation cannot subsequently be changed. Financial assets designated upon initial recognition as at fair value through profit or loss consists of shares of corporate entities. Financial assets for which the fair value option is applied, are recognized in the statement of financial position as Financial assets designated at fair value through profit or loss. Fair value changes relating to financial assets designated at fair value through profit or loss are recognized in Net gains/(losses) on financial instruments designated at fair value through profit or loss. (e) Initial recognition and subsequent measurement of financial assets Purchases and sales of held-to-maturity and available-for-sale financial assets are recognized on trade-date the date on which the Bank commits to purchase or sell the asset. Loans are recognized when cash is advanced to borrowers. Financial assets are initially recognized at fair value plus transaction costs for all financial assets not carried at fair value through profit or loss. Available-for-sale financial assets are subsequently carried at fair value. Loans and receivables and held-to-maturity investments are carried at amortized cost using the effective interest method. Gains and losses arising from changes in the fair value of available-for-sale financial assets are recognized directly in equity, until the financial asset is derecognized or impaired at which time the cumulative gain or loss previously recognized in equity should be recognized in profit or loss. However, interest calculated using the effective interest rate method is recognized in the statement of comprehensive income. Dividends on available-for-sale equity instruments are recognized in the statement of comprehensive income when the entity s right to receive payment is established. The fair value of quoted investments in active markets is based on current bid prices. If the market for a financial asset is not active (and for unlisted securities), the Bank establishes fair value by using valuation techniques. These include the use of recent arm s length transactions, discounted cash flow analysis and other valuation techniques commonly used by market participants. (f ) Impairment of financial assets (i) Assets carried at amortized cost The Bank assesses at each statement of financial position date whether there is objective evidence that a financial asset or group of financial assets has been impaired. A financial asset or a group of financial assets is impaired and impairment losses are incurred if, and only if, there is objective evidence of impairment as a result of one or more events that occurred after the initial recognition of the asset (a loss event ) and that loss event has an impact on the estimated future cash flows of the financial asset or group of financial assets that can be reliably estimated. Objective evidence that a financial asset or group of assets is impaired includes observable data that comes to the attention of the Bank about the following loss events:: 1. Payment delinquency; 2. Restructuring of the contract; 3. Termination of the risk assumption contract; 4. Bankrupcy proceedings, liquidation proceedings debt settlement procedures with local governments; 5. Litigations; 6. Cross default The Bank first assesses whether objective evidence of impairment exists individually for financial assets that are individually significant, and individually or collectively for financial assets that are not individually significant. If the Bank 54 CKB Annual Report 2011

55 determines that no objective evidence of impairment exists for an individually assessed financial asset, whether significant or not, it includes the asset in a group of financial assets with similar credit risk characteristics and collectively assesses them for impairment. Assets that are individually assessed for impairment and for which an impairment loss is or continues to be recognized are not included in a collective assessment of impairment. If there is objective evidence that an impairment loss on loans and receivables carried at amortized cost has been incurred, the amount of the loss is measured as the difference between the asset s carrying amount and the present value of estimated future cash flows (excluding future credit losses that have not been incurred) discounted at the financial asset s contracted effective interest rate. The carrying amount of the asset is reduced through the use of an allowance account and the amount of the loss is recognized in the statement of comprehensive income. If a loan has a variable interest rate, the discount rate for measuring any impairment loss is the current effective interest rate determined under the contract. The calculation of the present value of the estimated future cash flows of a collateralized financial asset reflects the cash flows that may result from executing the collateral less costs for obtaining and selling the collateral, whether or not the execution of collateral is probable. The calculation of the present value of the estimated future cash flows is based on an effective interest rate. For the purposes of a collective evaluation of impairment, financial assets are grouped on the basis of similar credit risk characteristics. Those characteristics are relevant to the estimation of future cash flows for groups of such assets by being indicative of the debtors ability to pay all amounts due according to the contractual terms of the assets being evaluated. Future cash flows in a group of financial assets that are collectively evaluated for impairment are estimated on the basis of the contractual cash flows of the assets in the Bank and historical loss experience for assets with credit risk characteristics similar to those in the Bank. Historical loss experience is adjusted on the basis of current observable data to reflect the effects of current conditions that did not affect the period on which the historical loss experience is based and to remove the effects of conditions in the historical period that do not exist currently. Loan loss provision is calculated at a level of group of financial assets. The loan loss precentage is determined by the assesment of probability of default, based on historical loss experience for the group of financial assets. Estimates of changes in future cash flows for group of assets should reflect and be directly consistent with changes in related observable data from period to period. The methodology and assumptions used for estimating future cash flows are reviewed regularly by the Bank to reduce any differences between loss estimates and actual loss experience. When a loan is uncollectible, it is written off against the related provision for loan impairment. Such loans are written off after all the necessary procedures have been completed and the amount of the loss has been determined. Subsequent recoveries of amounts previously provided for, decrease the amount of provisions for impairment losses and is recognized in the statement of comprehensive income. If, in a subsequent period, the amount of the impairment loss decreases and the decrease can be related objectively to an event occurring after the impairment was recognized, the previously recognized impairment loss is reversed by adjusting the allowance account. (ii) Assets carried at fair value The Bank assesses at each statement of financial position date whether there is objective evidence that a financial asset or a group of financial assets has been impaired. In the case of equity investments classified as available-for-sale, a significant or prolonged decline in the fair value of the security below its cost is considered in determining whether the assets are impaired. If any such evidence exists for available-for -sale financial assets, the cumulative loss measured as the difference between the acquisition cost and the current fair value, less any impairment loss on that financial asset previously recognized in profit or loss is removed from equity and recognized in the statement of comprehensive income. If, in a subsequent period, the fair value of a debt instrument, classified as available-for-sale, increases and the increase can be objectively related to an event occurring after the impairment loss was recognized in profit or loss, the impairment loss is reversed through the statement of comprehensive income. (g) Borrowings Borrowings are recognized initially at fair value (fair value of consideration received), net of transaction costs incurred. Borrowings are subsequently stated at amortized cost; any difference between proceeds net of transaction costs and the redemption value is recognized in the statement of comprehensive income over the maturity period of the borrowings using the effective interest method Intangible Assets Intangible assets are stated at cost less accumulated amortization. Costs associated with maintaining computer software programs are recognized as an expense when they incur. Costs that are directly associated with identifiable and unique software products controlled by the Bank and will probably generate economic benefits exceeding costs beyond one year, are recognized as intangible assets. Costs include external software company development costs. Amortization of intangible assets is charged on a straight-line basis over their estimated useful lives, that are as follows: Intangible Assets Useful Life (in Years) License 8 Software 8 There were no changes in estimated useful lives of 55

56 intangible assets compared to prior year Property, Plant and Equipment All property, plant and equipment are stated at cost less depreciation and impairment losses, if any. The cost includes expenditure that is directly attributable to the acquisition of the items. Depreciation on property, plant and equipment is calculated using the straight-line method to allocate their cost to their residual values over their estimated useful lives, remained the same as in previous years, and are as follows: Major Categories of Property, Plant and Equipment Useful Life (in Years) Buildings 50 Leasehold improvements 7 Computers and computer equipment 8 Furniture and equipment 4-10 Motor vehicles 8 Assets under construction are carried at cost. Depreciation of these assets, on the same basis as for other property, commences when the assets are ready for their intended use. There were no changes in estimated useful lives of property, plant and equipment compared to prior year Impairment of Tangible and Intangible Assets At each statement of financial position date, the Bank s management reviews the carrying amounts of the Bank s tangible and intangible assets. If there is any indication that such assets have been impaired, the recoverable amount of the asset is estimated in order to determine the extent of the impairment loss. If the recoverable amount of an asset is estimated to be less than its carrying value, the carrying amount of the asset is reduced to its recoverable amount. An impairment loss is recognized as an expense of the current period and is recorded under other operating expenses. Where an impairment loss subsequently reverses, the carrying amount of the asset is increased to the revised estimate of its recoverable value. However, this is performed so that the increased carrying amount does not exceed the carrying value that would have been determined had no impairment loss been recognized for the asset in prior years Provisions Provisions are recognized when the Bank has a present legal or constructive obligation as a result of past events, it is probable that an outflow of resources embodying economic benefits will be required to settle the obligation, and a reliable estimate of the amount of the obligation can be made. Provisions are measured at the present value of the estimated expenditure required to settle the present obligations. Provisions are reexamined at each balance sheet date and adjusted so as to reflect the best present estimate. If it is no longer probable that an outflow of resources embodying economic benefits will be required to settle the obligation, the provision is reversed and credited to the income statement. The Bank does not recognize provisions against contingent liabilities until it has determined the existence of a present obligation which can result in an outflow of resources embodying economic benefits required to settle the obligation, or if a reliable estimate cannot be made of the amount of the obligation, in which case it is so disclosed Employee Benefits Employee Taxes and Contributions for Social Security In accordance with the regulations prevailing in Montenegro, the Bank has an obligation to pay contributions to various State Social Security Funds. These obligations involve the payment of contributions on behalf of the employee, by the employer in an amount calculated by applying the specific, legally prescribed rates. The Bank is also legally obligated to withhold contributions from gross salaries to employees, and on behalf of the employees, to transfer the withheld portions directly to government funds. These contributions payable on behalf of the employee and employer are charged to expenses in the period in which they arise. Retirement Benefits and Other Long Term Employee Benefits In accordance with the Collective Bargaining Agreement, the Bank has an obligation to disburse an employment retirement benefit to a retiree, in an amount equal to six average net salaries effective in the Bank in the month prior to the employee s retirement. In addition, employees are entitled to receive employment jubilee awards at their 10th 20th and 30th employment jubilees. The Bank's financial statement as of December 31, 2010, include provisions calculated based on the estimated present value of retirement benefits and jubilee awards to employees upon vesting in respective right by independent authorized actuary. 4. FINANCIAL INSTRUMENTS 4.1. Risk Management In its business operations, the Bank is exposed to various risks, the most important of which are: Credit risk Market risk Liquidity risk and Operating risk. The risk management procedures are designed with a view to identify and analyze risks, to define the adequate limits and controls required for risk management, as well as to keep track of the Bank's exposure to each individual risk. The risk management procedures are subject to regular control ensuring the adequate response to the changes in the market, products and services. The Risk Management Department is responsible for monitoring the Bank's exposure to certain risks and the compliance with the risk management procedures, as well as defined limits, which is reported to the Bank's Board of Directors on monthly basis. In addition, the Supervising Committee and the Credit Risk Management 56 CKB Annual Report 2011

57 Committee are in charge of monitoring the Bank's exposure to certain risks Credit Risk The Bank takes on exposure to credit risk, which is the risk that a counterparty will be unable to pay its debts in full when due. Impairment losses identified as of the statement of financial position date are provided for. Significant changes in the economy, or in the health of a particular industry segment that represents a concentration in the Bank s portfolio, could result in losses that are different from those provided for at the statement of financial position date. Management therefore carefully manages its exposure to credit risk Credit Risk Management Exposure to credit risk is a risk of financial loss which may occur as a consequence of a counterparty being unable to fulfill its obligations towards the Bank. The Bank manages the credit risk it undertakes by placing limits in relation to large loans, single borrowers and related persons. Such risks are monitored on a revolving basis and subject to annual or more frequent reviews. All loans above the prescribed limit have to be approved by the Credit Risk Management Committee. In accordance with the limits prescribed by the Central Bank of Montenegro, the sector concentration is constantly monitored. The exposure to any borrower including banks and brokers is further restricted by sub-limits covering statement of financial position and off-balance sheet exposures. Actual exposures against limits are monitored regularly. Exposure to credit risk is managed through regular analysis of the ability of borrowers and potential borrowers to meet interest and capital repayment obligations. Credit Related Commitments and Contingent Liabilities The primary purpose of these instruments is to ensure that funds are available to a customer as required. Guarantees and standby letters of credit, which represent irrevocable assurances that the Bank will make payments in the event that a customer cannot meet its obligations to third parties, carry the same credit risk as loans. Documentary and commercial letters of credit which are written undertakings by the Bank on behalf of a customer authorizing a third party to draw bills of exchange on the Bank up to a stipulated amount under specific terms and conditions are collateralized by the underlying goods deliveries to which they relate and therefore carry less risk than a direct borrowing Provisions for Impairment Losses in accordance with requirements of IAS 39 As of the statement of financial position date, the Bank assesses whether there is any objective evidence that the financial asset or a group of financial assets has been impaired, as delineated under IAS 39. The objective evidence of such impairment involves data based on which the asset holder can infer that there has been impairment: Payment delinquency; Restructuring of the contract; Termination of the risk assumption contract; Bankrupcy proceedings, liquidation proceedings debt settlement procedures with local governments; Litigations; Cross default. In accordance with the adopted procedures, the Bank assesses whether there is observable evidence pertaining to impairment of an individual financial asset with individual significance. The calculation of the net book value of the estimated cash flows of a collateralized financial asset reflects the cash flows contingent on exclusion as deceased by any acquisition-related costs and sale of collateral, regardless of the degree of likelihood of the exclusion. For the purpose of a collective estimate of impairment, financial assets which do not carry individual value are grouped based on the similar characteristics of the credit risks inherent in them. In the course of classifying the assets exposed to credit risk, the Bank applies the following credit rating categories: Credit rating Satisfactory risk Watch list Substandard Criteria This category includes all assets assessed based on the contractual terms, as collectible in full. This category includes assets which are most likely collectible, but require special attention, as the potential risk, if not adequately monitored, could decrease the collectability of these receivables. This category includes assets which are very likely to cause loss, due to clearly defined weaknesses which put collection at risk. 57

58 Maximum Exposure to Credit Risk per Balance and Off-Balance Sheet Items Balance sheet items Loans and advances to banks 234, ,803 Loans and advances to customers 328, ,702 Forfeting 20,174 - Available-for-sale securities Financial assets carried at fair value through profit or loss 994 1,523 Securities held-to-maturities 17,242 18,294 Other assets 4,929 6, , ,009 Off-balance sheet items Payment guarantees 19,916 19,237 Performance bonds 10,967 15,369 Uncovered letters of credit Undrawn credit facilities 20,216 36,765 51,977 72,156 Total credit risk exposure 658, ,165 The exposure to credit risk is partially controlled by obtaining collaterals and guarantees issued by legal entities and private individuals. In addition, all private individuals must receive their salaries through the account held with the Bank, with a view to draw down the credit risk. Types of collateral are as follows:: Deposits; Pledge placed against industrial machines, securities, inventories and vehicles; Mortgages against property and fiduciary ownership transfer; Bills of exchange; Authorizations; Administrative injunctions; Guarantors; and Insurance policies. 58 CKB Annual Report 2011

59 Loans and Advances Loans and advance are presented in the following tables: December 31, 2011 Neither past due nor impaired Past due but not impaired Individually impaired Total, Gross Individual Allowance for Impairment General Allowance for Impairment Total Allowance for Impairment Total, net exposure Housing loans 92, , ,043 3,352 3,603 6,955 94,088 Current account overdrafts 4, ,014 6,630 1, ,110 4,520 Consumer loans 45, ,003 52,990 4,904 3,431 8,335 44,655 Credit cards 7, ,815 12,390 3, ,396 7,994 Special purpose loans 1, ,697 4,577 2, ,588 1,990 Other loans to individuals covered by mortgage 11, ,666 14, ,796 12,286 Other loans Loans to micro and small Entities 25,981 1,855 3,645 31,481 1,810 3,545 5,355 26,125 Loans to medium and large entities 87,535 1,019 63, ,638 25,944 5,795 31, ,899 Loans to Government and Municipalities 14, ,231 16, ,410 Loans to financial institutions Loans and advances to banks ,002 4,532 96, ,089 45,354 18,446 63, , , , , ,932 4,532 96, ,019 45,354 18,446 63, ,218 General Allowance for Impairment Total Allowance for Impairment December 31, 2010 Neither past due nor impaired Past due but not impaired Individually impaired Total, Gross Individual Allowance for Impairment Total, net exposure Housing loans 112,065 1,441 3, , ,777 7, ,329 Current account overdrafts 7,002 1,314-8,316-2,289 2,289 6,027 Consumer loans 39,262 2,318 5,850 47, ,642 4,439 42,991 Credit cards 10,294 3,587 1,119 15, ,378 2,606 12,394 Special purpose loans 4,775 1,276-6, ,424 Other loans to individuals covered by mortgage 13, ,354 15, ,481 13,733 Other loans Loans to micro and small Entities 43,428 7,197 62, ,017 15,041 9,231 24,272 88,745 Loans to medium and large entities 6,190 3, , ,400 29,593 4,053 33, ,754 Loans to Government and Municipalities ,062 10, ,777 Loans to financial institutions ,995 21, , ,543 47,931 29,910 77, ,702 Loans and advances to banks 139, , , ,798 21, , ,346 47,931 29,910 77, ,505 Loans and advances neither past due nor impaired in FY 2011 and 2010 are all ranked under the satisfactory risk category. 59

60 a) Past Due but not Individually Impaired December 31, 2011 Past due up to 30 days Past due days Past due days Past due days Past due days Past due 1 to 5 years Over 5 years Total Housing loans Current accounts overdrafts Consumer loans Credit cards Special purpose loans Other loans to individuals covered by mortgage Other loans Loans to micro and small entities ,855 Loans to medium and large entities ,018 Loans to Government and municipalities Loans to financial institutions , ,532 b) Fair Value of Collateral December 31, 2010 Past due up to 30 days Past due days Past due days Past due days Past due days Past due 1 to 5 Years Over 5 years Total Housing loans ,441 Current accounts overdrafts ,314 Consumer loans , ,318 Credit cards , ,588 Special purpose loans ,275 Other loans to individuals covered by mortgage Other loans Loans to micro and small Entities ,207 3, ,197 Loans to medium and large entities ,120-3,695 Loans to Government and Municipalities Loans to financial institutions , ,082 13, , CKB Annual Report 2011

61 Deposits 17,538 10,333 Securities 560 1,361 Pledge 2,164 6,001 Mortgages 267, ,673 Total 287, ,368 Past Due but not Individually Impaired up to the value of receivables Deposits 17,063 6,549 Securities Pledge 1,910 2,343 Mortgages 204, ,759 Total 223, ,723 Individually Impaired up to the value of receivables Deposits 475 3,784 Securities 175 1,289 Pledge 254 3,658 Mortgages 63, ,914 Total 64, ,645 As collateral, the Bank accepts mortgages against immovables, the fair value of which, pursuant to the certified appraiser s valuations, exceeds the minimum of 50 percent of placements. Properties used as collateral are housing premises, apartment buildings, business buildings and premises, as well as land depending on its location and future use. market value of the pledge must exceed 50 percent of the placement s worth. c) Restructured Loans and Advances The Bank restructured a loan to the borrower due to a diminishing of the borrower s creditworthiness, if it has: Extended the principal and interest maturity, Decreased the interest rate on the loan approved, Reduced the amount of debt, principal or interest or Made other concessions which place the borrower in a better financial position.. Upon restructuring of the loan, the Bank performs financial analysis of the borrower and assesses its capacitates to realize cash flows necessary for the repayment of the loan principal, as well as the corresponding interest once the loan is restructured. During 2009, the Bank restructured loans in the amount of EUR 64,243 thousand (2008: EUR 15,559 thousand). d) Foreclosed Assets As of December 31, 2011 the Bank disclosed within the line item of other assets the net amount of EUR 42 thousand of foreclosed assets (December 31, 2010: net EUR 42 thousand). The foreclosed assets relate to property and automobiles stated in the amount of total uncollected receivables. The Bank is planning to sell the foreclosed assets in the forthcoming period. e) Geographic Concentration Geographic concentration of the Bank s exposure to the credit risk, exclusive of the allowance for impairment is as follows: When accepting pledge over securities as collateral, the Bank monitors the price of the security used as collateral on a daily basis. The Montenegro Europian union USA and Canada Other Total Loans and advances to banks - 234, ,930 Loans and advances to customers 385,643 5, , ,089 Forfeting 21, ,825 Available-for-sale securities Financial assets carried at fair value through profit or loss Securities held to maturity 17, ,242 Other assets 4, ,929 December 31, , , , ,206 December 31, , ,450 1,375 1, ,850 61

62 f) Industry Concentration Industry concentration of the Bank s exposure to the credit risk, exclusive of the allowance for impairment is as follows: Finance Transportation, Traffic and Telecommunication Trading Services, Tourism, Hotel Management Civil Enginering Energetics Mining Real estate Agriculture hunting and fishing Administration Manufacturing Other Retail customers Loans and advances to banks 234, ,930 Loans and advances to customers 3,108 6,573 34,512 86,060 12,314 3,580 1,521 13, ,084 27,310 11, , ,089 Forfeting 21, ,825 Available for sale Securities Total Financial assets at fair value through profit or loss Securities held to Maturity 17, ,242 Other assets 4, ,929 December 31, ,225 6,573 34,512 86,060 12,314 3,580 1,521 13, ,084 27,310 11, , ,206 December 31, ,764 11,161 53, ,013 27,278 4,486 1,657 6,769 3,884 3,180 44,419 12, , , Off-Balance Sheet Items The maturities of off-balance sheet items exposing the Bank to credit risk are as follows: December 31, 2011 Undrawn Loan Facilities Guarantees Uncovered Letters of Credit Total Up to one year 20,098 6, ,150 From 1 to 5 years , ,827 20,216 30, ,977 Undrawn Loan Facilities Uncovered Letters of Credit Guarantees Total December 31, 2010 Up to one year 36,654 9, ,491 From 1 to 5 years , ,665 36,765 34, , Market Risk The Bank takes on exposure to market risks. Market risks arise from open positions in interest rate, currency and equity products, all of which are exposed to general and specific market movements. Limits for the exposure to market risks are internally prescribed, and in compliance with the prescribed limits by the Central Bank of Montenegro Foreign Exchange Risk The Bank takes on exposure to effects of fluctuations in the prevailing foreign currency exchange rates on its financial position and cash flows. The exposure to currency risk is regularly monitored by harmonizing them with the limits prescribed by the Central Bank of Montenegro. The exposure to foreign currency risk as of December 31, 2011 is presented in the following table. 62 CKB Annual Report 2011

63 USD Other Currencies Total Foreign Currencies Local currency (EUR) Total ASSETS Cash and balances with the Central Bank 1,147 2,950 4,097 66,995 71,092 Loans and advances to banks 17,520-17, , ,930 Loans and advances to customers , ,289 Forfeting ,174 20,174 Available for sale securities Financial asset at fair value through profit or loss Securities held to maturity ,242 17,242 Other assets ,929 4,929 Total assets 18,667 2,950 21, , ,847 LIABILITIES Deposits from banks ,144 9,144 Due to customers 18,547 2,747 21, , ,459 Other borrowed funds ,634 76,634 Other liabilities ,584 2,853 Total liabilities 18,799 2,764 21, , ,090 Net Open Position: - December 31, 2011 (132) ,703 36,757 - December 31, ,918 43, Interest Rate Risk Cash flow interest rate risk is the risk that the future cash flows of a financial instrument will fluctuate because of changes in market interest rates. Fair value interest rate risk is the risk that the value of a financial instrument will fluctuate because of changes in market interest rates. The Bank takes on exposure to the effects of fluctuations in the prevailing levels of market interest rates on both its fair value and cash flow risks. Interest margins may increase as a result of such changes but may reduce or create losses in the event that unexpected movements arise. The interest rates are based on market rates and the Bank regularly performs repricing. The following table presents the Bank s interest bearing and non-interest bearing assets and liabilities as of December 31, 2011: Interest Bearing Non-Interest Bearing Total ASSETS Cash and balances with the Central Bank 13,176 57,916 71,092 Loans and advances to banks 224,017 10, ,930 Loans and advances to customers 328, ,289 Forfeting 20,174-20,174 Available for sale securities Financial asset at fair value through profit or loss Securities held to maturity 17,242-17,242 Other assets - 4,929 4,929 Total assets 602,898 74, ,847 LIABILITIES Deposits from banks 9,144-9,144 Due to customers 493,895 58, ,459 Other borrowed funds 76,634-76,634 Other liabilities - 2,853 2,853 Total liabilities 579,673 61, ,090 Interest Sensitive Gap: - December 31, ,225 13,532 36,757 - December 31, 2010 (12,682) 55,712 43,030 63

64 The table below summarizes the annual interest rates (except otherwise stated) by major currencies for monetary financial instruments: - in percentages- EUR USD Financial assets Obligatory reserve interest-bearing portion 1% - Securities held to maturity 2.99%-4% - Loans and advances to banks 1.68%-2.68% 0.77%-2.30% Short-term loans to customers: - legal entities 9.5%-15% - - private individuals 13.99%-22.99% - Long-term loans to customers: - legal entities 9.5%-12% - - private individuals 6%-9.9% godišnje + 12m Euribor Financial liabilities - Deposits from banks 1.15%-8% - Due to customers: - legal entities 0.35%-8.5% 0.4%-1% - private individuals 0%-7.4% 1.5%-8.42% Other borrowed funds: - Directorate for Development of Small and Medium Sized Enterprises 0%-7% - Development Fund of the Republic of Montenegro 1.5%-6.5% - Ministry of finance and Ministry Sustainable Development and Tourism of Montenegro 0.98% - - KfW 6m Euribor % - 2.4% - - EFSE 6m Euribor + 2% - 3.5% - OTP Bank Plc., Budapest: - subordinated loan 6m Euribor % - - OTP Financing Netherlands B.V. - subordinated loan 3m Euribor % Liquidity Risk Liquidity risk includes both the risk of being unable to provide cash to settle liabilities at appropriate maturities and the risk of being unable to liquidate an asset at a reasonable price and in an appropriate time frame Liquidity Risk Management The matching and controlled mismatching between the maturities and interest rates of assets and of liabilities is fundamental to the management of the Bank. It is unusual for banks ever to be completely matched since business transacted is often of uncertain term and of different types. An unmatched position potentially enhances profitability, but also increases the risk of losses. The maturities of assets and liabilities and the ability of the Bank to replace, at an acceptable cost, interest-bearing liabilities as they mature, are important factors in assessing the liquidity of the Bank and its exposure to changes in interest rates and exchange rates. expect the third party to draw funds under the agreement. The total outstanding contractual amount of commitments to extend credit does not necessarily represent future cash requirements, since many of these commitments will expire or terminate without being funded. The Assets and Liquidity Department monitors the Bank's exposure to liquidity risk on daily basis. In order to determine the matching and mismatching of cash inflows and outflows, the Bank makes use of GAP analysis. The table below analyses assets and liabilities of the Bank into relevant maturities based on the remaining period at statement of financial position date to the contractual maturity date. Liquidity requirements to support calls under guarantees and standby letters of credit are considerably less than the amount of the commitment because the Bank does not generally 64 CKB Annual Report 2011

65 ASSETS Up to One Month From One to 3 Months From 3 to 12 Months From 1 to 5 Years Over 5 Years Total Cash and balances with the Central Bank 71, ,092 Loans and advances to banks 94, ,000 40, ,930 Loans and advances to customers 14,527 14,219 63, ,075 86, ,289 Forfeting , ,174 Available for sale securities Financial asset at fair value through profit or loss Securities held to maturities 1 17, ,242 Other assets 4, ,929 Total assets 186,060 31, , ,576 87, ,847 LIABILITIES AND EQUITY Deposits from banks 9, ,144 Due to customers 121,379 85, ,191 79, ,459 Other borrowed funds 27,457 2,313 7,880 29,818 9,166 76,634 Other liabilities 2, ,853 Total liabilities and equity 160,833 87, , ,612 9, ,090 Net Liquidity Gap: - December 31, ,227 (56,347) (109,159) 98,964 78,072 36,757 - December 31, ,768 (48,177) (214,880) 55,873 91,446 43,030 The structure of the Bank s financial assets and liabilities as classified into their relevant maturities as of December 31, 2011 indicates the existence of a liquidity gap in the period from one month up to one year. The primary reason for this gap lies in the fact that the short-term sources of funds with maturities of up to one month, primarily demand deposits, have been committed for longer periods of time. As per management s opinion, based on historical data and the Bank s experience in the last five years, from 30 percent to 40 percent of demand deposits may be treated as long-term sources of funds Remaining Contractual Maturity Analysis for Financial Liabilities (Undiscounted Cash Flows) December 31, 2011 Demand Up to 1 Month From 1 to 3 Months From 3 to 12 Months From 1 to 5 Years Over 5 Years Total LIABILITIES Deposits from banks 3,870 5, ,448 Due to customers 68,910 55,984 88, ,579 82, ,234 Other borrowed funds - 28,594 2,409 8,206 31,052 9,545 79,807 Other liabilities - 2, ,545 4,610 72,780 92,222 90, , ,671 12, ,100 December 31, 2010 Demand Up to 1 Month From 1 to 3 Months From 3 to 12 Months From 1 to 5 Years Over 5 Years Total LIABILITIES Deposits from banks 6,997 4, ,573 Due to customers 79,985 27,299 98, ,311 89, ,778 Other borrowed funds - 28,898 3,184 9,180 43,163 7,130 91,555 Other liabilities - 2, ,545 3,936 86,982 63, , , ,839 9, ,842 65

66 4.5. Fair Value of Financial Assets and Liabilities Carrying Amount Fair Value Financial assets Loans and advances to banks 234, , , ,803 Loans and advances to customers 328, , , ,702 Forfeting 20,174-20,174 - Available-for-sale securities Financial asset at fair value through profit or loss 994 1, ,523 Securities held-to-maturity 17,242 18,294 17,242 18,294 Other assets 4,929 6,492 4,929 6,492 Financial liabilities Deposits from banks 9,144 11,286 9,144 11,286 Due to customers 552, , , ,309 Other borrowed funds 76,634 87,528 76,634 87,528 Fair value of financial instruments is the amount for which an asset could be exchanged, or a liability settled, between knowledgeable, willing parties in an arm s length transaction. However, no readily available market prices exist for a certain portion of the Bank s financial instruments. In circumstances where the quoted market prices are not readily available, the fair value is estimated using discounted cash flow models or other pricing models as appropriate. Changes in underlying assumptions, including discount rates and estimated future cash flows, significantly affects the estimates. Therefore, the calculated fair market estimates cannot be realized in a current sale of the financial instrument. In estimating the fair value of the Bank s financial instruments, the following methods and assumptions were used: (a) Loans and advances to banks Loans and advances to banks include inter-bank placements and line items in the course of collection. The fair value of floating rate placements and overnight deposits approximates their carrying amount at the statement of financial position date. (b) Loans and advances to customers In order to determine the fair value of loans and advances to customers with fixed interest rate, measured at amortized cost, the Bank has performed comparison of the Bank s interest rate on loans and advances to customers with available information on the current market interest rates in the banking sector of the Republic of Montenegro (i.e. average weighted market rates by activities), as it is summarized in the following table: - in percentages- Annual Average Weighted Interest Rate Industry Sector Bank Banking Sector in Montenegro Finance 7.79% 8.27% Transportation, traffic and telecommunication 7.11% 8.56% Services, tourism and hotel management 7.12% 8.22% Trading 7,62% 8.91% Civil engineering 7,81% 8.90% Energetics 6,61% 8.28% Manufacturing 7.93% 8.33% Mining 6.32% 9.79% Administration and other public services 7,61% 9.04% Real estate 8.35% 8.77% Retail customers 9.29% 9.48% Agriculture, hunting and fishing 6.69% 6.98% Other 6.00% 8.82% According to the Bank s management, the fair value of loans and advances to customers calculated as the present value of discounted future cash flows, using current market rates (average weighted interest rates in the banking sector), does not materially differ from the carrying amount of loans at statement of financial position date. According to the Bank s management, carrying values as presented in the Bank s financial statements represent values that are believed to be the most valid under the circumstances and most useful for the purposes of financial reporting. (c) Available-for-sale securities The fair value for available-for-sale securities is based on market prices. Where this information is not available, fair value has been estimated using quoted market prices for securities with similar characteristics. (d) Deposits and borrowings The estimated fair value of demand deposits and deposits with remaining contractual maturities less than one year approximates their carrying amount. The estimated fair value of fixed interest bearing deposits with remaining contractual maturities over one year, without a quoted market price, is based on discounted cash flows using interest rates for new debts with similar remaining maturity. According to the Bank s management, Bank s interest rates are harmonized with the 66 CKB Annual Report 2011

67 current market rates and the amounts stated in the financial statements represent the values that are believed under the circumstances, to approximate the fair value of these financial instruments The carrying value of borrowings with floating interest rates approximates their fair value at the statement of financial position date. (e) Fair value hierarchy IFRS 7 specifies a hierarchy of valuation techniques based on whether the inputs to those valuation techniques are observable or unobservable. Observable inputs reflect market data obtained from independent sources; unobservable inputs reflect the Bank s market assumptions. These two types of inputs have created the following fair value hierarchy: Level 1 Quoted prices (unadjusted) on active markets for identical assets or liabilities. This level includes listed equity securities. Level 2 Inputs other than quoted prices included within Level 1 that are observable for an asset or a liability, either directly (that is, as prices) or indirectly (that is, as derived from prices).the Bank does not have financial instruments included within Level 2. Level 3 inputs for a asset or a liability that are not based on observable market data (unobservable inputs). This level includes equity investments with Bank s market assumption (no observable market data available). This hierarchy requires the use of observable market data when available. The Bank considers relevant and observable market prices in its valuations where possible. December 31, 2011 Level 1 Level 2 Level 3 Total Financial assets at fair value through profit and loss Financial assets designated at fair value Equity securities Total assets , Capital Management The Bank s objectives in capital management: To comply with the capital requirements set by the regulator; To safeguard the Bank s ability to continue as a going concern so that it can continue to provide returns to shareholders and ensure benefits for other stakeholders; and To maintain a strong capital base to support the development of its business. The Bank s management controls capital adequacy by applying the methodologies and limits prescribed by the Central Bank of Montenegro (Official Gazette number 60/2008). In accordance with the regulations, the Bank submits quarterly reports on the capital condition and structure to the Central Bank of Montenegro. The Bank s capital is divided into two tiers: Tier 1 capital (paid-in share capital, retained earnings from prior years, profit for the year decreased for current year losses); and Tier 2 capital (reserves from profit after taxation: Bank s risk-weighted assets, legal reserves, subordinated loans). Both decreased for intangible assets. Risk-weighted assets are comprised of items of assets and loan equivalents of off-balance sheet items exposed to risk. The loan equivalents of off-balance sheet assets are computed by multiplying the book value of off-balance sheet items with the prescribed conversion factors. Total risk-weighted assets are comprised of assets and loan equivalents of off-balance sheet items exposed to risk (the Bank's risk weighted assets) classified in four categories and multiplied by adequate prescribed risk weights. In accordance with the requirements of the Central Bank of Montenegro, the Bank is under obligation to maintain a minimum capital adequacy ratio of 10%. The Bank is required to maintain certain minimum or maximum ratios with respect to its activities and composition of risk assets in compliance with the Law on Banks of the Republic of Montenegro and with the Central Bank of Montenegro Regulations. The Bank's solvency ratio amounted to 13.38% as of December 31, 2011, calculated on statutory financial statements. In the course of 2011, CBM conducted controls and issued the Bank the Report on Control Procedures conducted with data as of May 31, In the Report, CBM established certain irregularities in the Bank's business operations. Accordingly, on August 1, 2011, CBM issued a Decision wherein the Bank is demanded to provide the following: that the credit risk assignment operations be separated from the credit risk management, until December 1, 2011; that the Bank s business be reconciled with the Decision on the Minimum Standards on Banks Transactions with Related Parties (Official Gazette of Montenegro no 60/08), particularly the part thereof pertaining to the transactions with the parties related to the Bank; that an effective and efficient control system be established within the Bank up to March 31, 2012; that the payment of EUR 60,999 be effected to the Deposit Protection Fund; and that without further delay, the Bank commence reporting to CBM on the measures taken for the purpose of correcting the irregularities on a monthly basis and submit proof of the activities realized upon the expiry of certain defined deadlines. 67

68 4.7. Risk Exposure Analysis Risk Exposure Analysis (Foreign Exchange Risk) The management of foreign exchange risk, in addition to the analysis of Bank s assets and liabilities in foreign currency, includes the analysis of risk inherent in the fluctuations in foreign currency exchange rates. The table which follows sets out the scenario for the changes in the exchange rates ranging from +10% to -10% as compared to EUR. Change in Exchange Rate ASSETS % -10% Cash and balances with the Central Bank 71, (410) Loans and advances to banks 234,930 1,752 (1,752) Other assets 9,905 3 (3) Total assets 315,927 2,165 (2,165) LIABILITIES Due to customers 552,459 2,122 (2,122) Other liabilities 2, (28) Total liabilities 555,312 2,150 (2,150) Net Open Position: - December 31, (15) - December 31, (22) As of December 31, 2011, under the assumption that all other parameters remain the same upon the change in the EUR exchange rate, as compared to other currencies, by +10%, i.e., -10%, the Bank's profit would decrease, i.e., increase by EUR 15 thousand (December 31, 2010: increase, i.e., decrease by EUR 22 thousand). The reason why the Bank's exposure to currency risk is small is rooted in the fact that the major portion of the Bank's assets and liabilities is denominated in EUR Risk Exposure Analysis (Interest Rate Risk) In the process of interest rate risk management, the Bank analyses the exposure of Bank s assets and liabilities to changes in interest rates. The following table shows the effect of fluctuations in interest rates on the Bank s assets and liabilities denominated in EUR and foreign currency in the range from +0.4 b.p. to b.p. and from 0.3 b.p. to -0.3 b.p, respectively. Net effect of movements in interest rates +0.4 b.p. EUR IR +0.3 b.p. FX IR -0.4 b.p. EUR IR -0.3 b.p. FX IR 2011 AKTIVA Cash and balances with the Central Bank 71, Loans and advances to banks 234, (940) Loans and advances to customers 328, Forfeting 20, Available for sale securities Financial asset at fair value through profit or loss Hartije od vrijednosti koje se drže do 17,242 dospijeća - - Other assets 4, , (940) LIABILITIES Deposits from banks 9, Due to customers 552, Other borrowed funds 76, (268) Other liabilities 2, , (268) Net Interest Sensitive Gap: - December 31, (672) - December 31, (177) Under the assumption that all other parameters remain the same, the increase, or decrease in variable interest rates applied to assets and liabilities denominated in EUR by 0.4 percentage points, i.e., the increase of 0.3 percentage points applied to assets and liabilities denominated in foreign currency, the Bank's profit would increase, or decrease, respectively by EUR 672 thousand (December 31, 2010: the respective decrease would amount to EUR 177 thousand). The reason why the Bank's exposure to interest rate is small is rooted in the fact that the major portion of the Bank's assets and liabilities are linked to a fixed interest rate. 68 CKB Annual Report 2011

69 5. CRITICAL ACCOUNTING ESTIMATES AND JUDGEMENTS IN APPLYING ACCOUNTING POLICIES The Bank makes estimates and assumptions that affect the reported amounts of assets and liabilities within the next financial year. Estimates and judgments are continually evaluated and are based on historical experience and other factors, including expectations of future events that are believed to be reasonable under the circumstances. (a) Impairment losses on loans and advances The Bank reviews its loan portfolios, to assess impairment, quarterly at least. In determining whether an impairment loss should be recorded in the statement of comprehensive income, the Bank makes judgments as to whether there are any observable data indicating that there is a measurable decrease in the estimated future cash flows from a portfolio of loans before the decrease can be identified with an individual loan in that portfolio. This evidence may include observable data indicating that there has been an adverse change in the payment status of borrowers in a Bank, or national or local economic conditions that correlate with defaults on assets in the Bank. Management uses estimates based on historical loss experience for assets with credit risk characteristics and objective evidence of impairment similar to those in the portfolio when scheduling its future cash flows. The methodology and assumptions used for estimating both the amount and timing of future cash flows are reviewed regularly to reduce any differences between loss estimates and actual loss experience. (b) Impairment of available-for-sale equity investments and investments in associates The Bank determines that available-for-sale equity investments are impaired when there has been a significant or prolonged decline in the fair value below its cost. This determination of what is significant or prolonged requires judgment. Impairment may be appropriate when there is evidence of deterioration in the financial health of the investee, industry and sector performance and operational and financing cash flows. (c) Retirement benefits and other long-term employee benefits The present value of liabilities for retirement benefits and other long term employee benefits depends on a number of factors that are determined on an actuarial basis using a number of assumptions. Any changes in these assumptions will impact the carrying amount of employee benefits obligations. Key assumptions for retirement benefits and other long term employee benefits are disclosed in Note 27. (d) Taxation risks The Republic of Montenegro tax legislation is subject to different interpretations and changes which occur frequently. The interpretation of tax legislation by tax authorities as applied to the transactions and activity of the Bank may not be in line with that of the management. As a result, Bank s transactions may be challenged by tax authorities and the Bank may be assessed additional taxes, penalties and interest, which could be material. The Bank s tax statements may be reviewed or audited for a period of five years from the filing date of such statements. (e) Provisions Provisions are reexamined at each balance sheet date and adjusted so as to reflect the best present estimate. If it is no longer probable that an outflow of resources embodying economic benefits will be required to settle the obligation, the provision is reversed and credited to the income statement. The Bank does not recognize provisions against contingent liabilities until it has determined the existence of a present obligation which can result in an outflow of resources embodying economic benefits required to settle the obligation, or if a reliable estimate cannot be made of the amount of the obligation, in which case it is so disclosed. 69

70 6. INTEREST INCOME AND EXPENSE AND SIMILAR INCOME AND EXPENSE a) Interest and Similar Income Interest and similar income Loans and advances to customers 37,957 54,394 Placements to banks 6,261 1,842 Obligatory reserve Forfeting 1,805 - Held-to-maturity securities Interest income accrued on impaired financial assets is EUR 8,530 thousand (2010: EUR 8,107 thousand). 46,548 57,017 b) Interest Expense and Similar Charges Interest and similar expenses Deposits from customers 18,022 23,024 Deposits from banks 1,052 1,273 Borrowed funds, from banks 1,658 1,906 Borrowed funds, from government 376 1,157 Subordinated loans 1,473 1,328 22,581 28, FEE AND COMMISSION INCOME AND EXPENSE a) Fee and Commission Income Fee and commission income arising from domestic and international payment transfers 8,312 8,709 Credit card related fees and commissions 3,098 3,103 Fee income from issued guarantees and other contingent liabilities Other 1,698 2,118 13,717 14,453 Other fee and commission income of EUR 1,698 thousand (2010: EUR 2,118 thousand) mostly relates to income from the fee charged to OTP Bank Plc., Budapest of EUR 1,092 thousand (2010: EUR 1,348 thousand) based on the Receivable Assumption Agreement whereby the Bank charges maintenance fees, risk management fees and administrative fees for the portfolio sold. b) Fee and Commission Expense Fee and commission expense arising from domestic payment transfers Fee and commission expense arising from international payment transfers Commission expenses arising on guarantees and other contingent liabilities Credit card related fees and commissions 1,856 1,682 Other ,418 3, CKB Annual Report 2011

71 8. NET TRADING INCOME December 31, 2011 December 31, 2010 Foreign exchange gains, realized Foreign exchange losses, realized (301) (296) Foreign exchange gains, unrealized 9,097 7,406 Foreign exchange losses, unrealized (9,109) (7,277) OPERATING EXPENSES December 31, 2011 December 31, 2010 Staff costs 12,886 12,442 Administrative expenses 2,994 2,981 Depreciation of property, plant and equipment (Note 19) 1,637 1,580 Amortization of intangible assets (Note 18) Rent 1,116 1,211 Software and hardware expenses Vehicle maintenance costs Professional services Deposit insurance premium 1,936 1,500 Marketing, sponsorship, and entertainment Other 820 1,875 24,649 24, LOSSES ON IMPAIRMENT AND PROVISIONS December 31, 2011 December 31, 2010 Loans to customers, net (Note 14) 12,524 74,480 Provisions for forfeting (Note 17) 1,651 - Provision for other assets, net (Note 21) 3, Provision for receivables from litigations (Note 21) 4,008 - Provision for contingent liabilities, net (Note 26) 1, Provisions for employee benefits, net (Note 27) (25) ,811 76, INCOME TAXES a) Components of Income Taxes December 31, 2011 December 31, 2010 Current tax - - Deferred tax b) Numerical Reconciliation between Tax Expense and the Product of Accounting Results Multiplied by the Applicable Tax Rate December 31, 2011 December 31, 2010 Loss before tax (12,387) (61,716) Income tax (9%) (1,115) (5,554) Tax effects of expenses not deductible for tax purposes - 1 Effects of the reconciliations with the taxable base in accordance with the requirements of the Central Bank of Montenegro (599) 1,418 Unrecognized tax assets for statutory losses carried forward 1,719 4,141 Other (5) (6) Tax included in the statement of comprehensive income - - Effective tax rate

72 c) Deferred tax liabilities Deferred tax liabilities at December 31, 2011 in the amount of EUR 390 thousand (December 31, 2010: EUR 390 thousand) are associated with the temporary differences arising between the tax bases of property and equipment and the carrying value of such assets. d) Unused tax losses carried forward Year of Occurrence Expiry Year , , ,102 76,950 As of December 31, 2011, the Bank did not recognize deferred tax assets arising from tax loss carryforwards due to the uncertainty over the availability of future taxable income against which these deferred tax assets may be utilized. 12. CASH AND BALANCES WITH THE CENTRAL BANK d) Taxes, Contributions and Other Duties Not Related to Operating Results Taxes, contributions and other duties that are not related to the Bank s operating results, include property taxes, employer contributions on salaries, and various other taxes and contributions paid pursuant to republic and municipal regulations. December 31, 2011 December 31, 2010 Cash on hand 17,865 17,764 Cash in the course of collection Cheques in the course of collection Giro account 12,843 55,077 Included in cash and cash equivalents (Note 30) 31,553 73,672 Obligatory reserve held with the Central Bank 39,539 43,833 71, ,505 The Bank s obligatory reserve at December 31, 2011 represents the minimum deposits set aside in accordance with the Central Bank of Montenegro Regulation with respect to Decision on Bank Reserve Requirements To Be Held with The Central Bank of Montenegro, ( Official Gazette of the Republic of Montenegro, no. 35/2011). In accordance with the said bank reserve requirements calculated on demand deposits and time deposits. Required reserves are calculated by applying the rate of: % - on the part of the base consisting of demand deposits and deposits with agreed maturity up to one year, or up to % - on the part of the base comprised of deposits with agreed maturity over one year, or over 365 days On deposits with agreed maturity over 365 days, with an option clause of the termination deposits within less than one year, or within less than 365 days, the rate of 9.5%. The Bank s obligatory reserves represent the minimum deposits set aside into domestic accounts and/or into Central Bank of Montenegro accounts abroad. The Central Bank pays interest to the banks on 25 percent of the obligatory reserve requirement deposited, at the annual rate of 1 percent up to the eighth day of the month for the preceding month. The obligatory reserve is held in euro amounts 13. LOANS AND ADVANCES TO BANKS December 31, 2011 December 31, 2010 Accounts with domestic and foreign banks 9,740 3,483 Placements with foreign banks - up to 3 months 84, ,504 - from 3 months to 1 year 100, more than 1 year 40, , ,504 Nostro-covered letters of credit and guarantees , ,803 Cash and cash equivalents (Note 31) 94, , CKB Annual Report 2011

73 As of December 31, 2011, placements with foreign banks of EUR 224,401 thousand mostly relate to short-term deposits with OTP Group members of EUR 183,231 thousand for a period of one month at an interest rate ranging from 0.1 percent to 4.24 percent annually and long-term deposits with OTP Group members of EUR 40,000 thousand, with a maturity in 2013, at an interest rate ranging from 4.14 percent to 4.78 percent annually. At December 31, 2011, nostro-covered letters of credit and guarantees with foreign banks stated in the amount of EUR 789 thousand primarily relate to cash placed with City Bank, Frankfurt in the amount of EUR 476 thousand as security for Barcley credit cards, EUR 193 thousand with AMEX to securitize American express credit cards and EUR 120 thousand placed with Unicredit Italiano SPA, Milano respectively, to securitize guaranties issued to legal entities and natural persons in Montenegro to the company Ribnica komerc, Podgorica in the amount of EUR 60 thousand, and to retail customers. 14. LOANS AND ADVANCES TO CUSTOMERS, NET OF IMPAIRMENT PROVISIONS December 31, 2011 December 31, 2010 Up to one year in EUR 134, ,650 Over one year in EUR 257, , , ,543 Less: Allowance for impairment (63,800) (77,841) 328, ,702 Loans up to one year are primarily granted to enterprises for purposes of promoting and supporting trading activities, industrial production, import financing, as well as for liquidity and other purposes. These loans are usually granted for periods from one month up to one year at annual interest rates ranging from 9.5 to 15 percent. Loans over one year include loans to small and medium-sized enterprises which are primarily granted for the purpose of financing working capital and capital expenditures in the service, production, trade and agricultural sectors and bear an annual interest rate ranging from 9.5 to 12 percent. Loans up to one year to retail customers are primarily granted for the purchase of equipment, cars and consumer goods at annual interest rate ranging from to percent. Loans over one year to retail customers are primarily granted for the purchase of apartments, equipment, cars and consumer goods. These loans are usually granted for period from one to twenty-five years, at annual interest rates ranging from 6 to 9.9 percent. In March 2011, the Bank sold receivables in the amount of EUR 47,366 thousand to OTP bank PLC., Budapest at a transfer price of EUR 39,518 thousand. The Receivable Assumption Agreement sets forth that in case OTP bank PLC., Budapest collects receivables by selling the related collateral, the Bank is responsible for the difference in price in the situation where the collected amount is significantly below the latest collateral value assessment preceding the sale. In accordance with IAS 37 Provisions, Contingent liabilities and Contingent Assets, potential difference in price between collateral sold and latest collateral value assessment preceding the sale, represent contingent liability (i.e. possible obligation) that arises from past events and whose existence will be confirmed only by the occurrence or non-occurrence of one or more uncertain future events not wholly within the control of the Bank. Accordingly, provision is not recognized. In addition, the amount of the potential obligation cannot be measured with sufficient reliability and accordingly, in these financial statements an estimate of the financial effect of the contingent liability, indication of the uncertainties relating to the amount or timing of any outflow and the possibility of any reimbursement is not disclosed. In addition, during the 2011, the Bank sold receivables of in the amount of EUR 31,272 thousand to to OTP Factoring Montenegro d.o.o., Podgorica at a transfer price of EUR 12, 12,940 thousand. Loans and advances to customers are secured by different types of collateral, which are disclosed in Note Movement in allowance for losses on loans and advances is as follows: Loans Balance at January 1 77,841 38,328 Provision charged for the year (Note 10) 12,524 74,480 Write offs (26,565) (34,967) Balance at December 31 63,800 77,841 73

74 15. AVAILABLE-FOR-SALE SECURITIES December 31, 2011 December 31, 2010 Equity securities - at fair value: - listed FINANCIAL ASSET AT FAIR VALUE THROUGH PROFIT OR LOSS Financial assets at fair value through profit or loss are as follows: December 31, 2011 December 31, 2011 VISA Electric Power Utility of Montenegro Moneta A.D., Podgorica Bonds issued by the Pension and Disability Insurance Fund ,523 As of December 31, 2011, financial asset at fair value through profit or loss in the amount of EUR 184 thousand (December 31, 2010: EUR 184 thousand) relates to the ownership of percent (December 31, 2010: percent) in Moneta A.D., Podgorica which has been accounted for at fair value. The Bank determined the fair value based on the number of shares and share par value, since the quoted market price of these shares is not readily available. 17. FORFEITING December 31, 2011 December 31, 2010 Forfeiting receivables 21,825 - Less: Allowance for impairment (1,651) - 20,174 - As of December 31, 2011, the Bank's receivables arising from forfeiting operations totaled EUR 21,825 thousand. In the course of 2011, the Bank repurchased the receivables that had previously (during 2009, 2010 and 2011) been sold to OTP Bank Plc, Budapest. The repurchase was performed in five tranches. 18.SECURITIES HELD-TO-MATURITY As of December 31, 2011 securities held-to-maturity in the amount of EUR 17,242 thousand (December 31, 2010: EUR 18,294 thousand) relate to treasury bonds maturing end of February at an interest rate from 1.59 percent to 3,99 percent annually. The Bank assessed that there was no impairment of its securities held-to-maturity as at December 31, INTANGIBLE ASSETS License Software Total Cost Balance at January 1, ,078 7,319 8,397 Additions Balance at January 1, ,259 7,692 8,951 Additions Balance at December 31, ,526 8,116 9,642 Accumulated Amortization Balance at January 1, ,817 4,013 Charge for the year (Note 9) Balance at January 1, ,661 4,994 Charge for the year (Note 9) Balance at December 31, ,438 5,932 Carrying amount: - as of December 31, ,033 2,678 3,710 - as of December 31, ,031 3, CKB Annual Report 2011

75 20. PROPERTY, PLANT AND EQUIPMENT Buildings Equipment and Other Assets Construction in Progress Leasehold Improvements Cost Balance at January 1, ,840 10, ,377 20,825 Additions 13 1, ,469 Transfer - 1, Sale and disposals - (413) - 1,377 (413) Balance at January 1, ,853 12, ,881 Additions 35 1, ,117 Total Balance at December 31, ,888 13, ,998 Accumulated Depreciation Balance at January 1, ,117 4, ,968 Charge for the year (Note 9) 173 1, ,580 Transfer (253) - Sale and disposals - (130) - - (130) Balance at January 1, ,290 6, ,418 Charge for the year (Note 9) 173 1, ,637 Balance at December 31, ,463 7, ,055 Carrying amount: - as of December 31, ,425 6, ,943 - as of December 31, ,563 6, , OTHER ASSETS December 31, 2011 December 31, 2010 Fees and commission receivable 3,279 3,327 Tax receivables 1,447 1,483 Prepaid expenses 1, Advances paid Other receivables based on transactional accounts Receivables from OTP Factoring, Podgorica 4,929 - Receivables for litigation claims 4,008 - Other 2,657 1,259 18,395 6,650 Less: Allowance for impairment (7,347) (158) 11,048 6,492 Movement in allowance for other assets is as follows: December 31, 2011 December 31, 2010 Balance at January Provision charged for the year: - for other assets, net (Note 10) 3, for receivables from litigations (Note 10) 4,008 - Write-off (158) (724) Balance at December 31 7, As of December 31, 2011, receivables from litigations in the amount of EUR 4,008 thousand include EUR 3,518 thousand of receivables from lawsuits filed against Bank's former employees. The aforedescribed receivables have been provided for in full. 75

76 22. DEPOSITS FROM BANKS December 31, 2011 December 31, 2010 Deposits from domestic banks: - demand deposits 3,832 7,133 - short-term deposits 5,312 4,153 9,144 11,286 Demand deposits bear annual interest rates ranging between 1.68 percent to 2.68 percent annually. Short-term deposits bear annual interest of 7 percent annually 23. DUE TO CUSTOMERS December 31, 2011 December 31, 2010 Demand deposits in Euro: - Enterprises 82,889 82,318 - Governmental institutions 11,836 19,983 - Retail customers 102, ,869 - Other entities 986 1,780 Demand deposits in foreign currencies: - Enterprises 8,570 7,651 - Governmental institutions Retail customers 8,219 6,690 - Other entities - 5 Short-term deposits in Euro: - Enterprises 57,317 57,553 - Governmental institutions 2,391 2,847 - Retail customers 233, ,379 - Other entities 10,559 14,049 Short-term deposits in foreign currencies: - Enterprises Retail customers 3,820 6,126 Long-term deposits in Euro: - Enterprises 1, Governmental institutions Retail customers 26,238 22,139 - Other entities 220 7,661 Long-term foreign currency deposits: - Retail customers Other entities , ,309 The demand deposits of enterprises bear annual interest rates ranging from 0.35 to 3 percent. Short-term and long-term deposits of enterprises are placed at annual interest rates ranging from 1.5 percent to 6 percent annually. Certain demand deposits and short-term deposits of enterprises and private individuals are noninterest bearing ones, depending upon the terms contracted. Demand deposits of retail customers are placed at annual interest rates of 0.15 to 0.35 percent in local currency, and 0.2 percent in foreign currency. Short-term and long-term deposits of retail customers are placed at annual interest rates ranging from 0.35 percent to 6.7 percent and from 4.9 percent to 7.4 percent, respectively. 76 CKB Annual Report 2011

77 24. OTHER BORROWED FUNDS Current Non-current Long-term domestic borrowings: - Directorate for Development of Small and Medium Sized Enterprises 9 8 2,295 2,854 - Development Fund of the Republic of Montenegro ,721 12,578 - Government of Montenegro housing 8 1, ,347 15,432 Long-term foreign borrowings: - Kreditanstalt fur Wiederaufbau ("KfW"), Frankfurt am Main ,282 26,870 - European Fund for Southeast Europe, Netherlands ,675 17,625 - guarantees subordinated debt ,000 12,000 - subordinated debt ,000 15, ,957 71, ,304 86,927 As of December 31, 2011, the total amount of EUR 2,295 thousand represents long-term borrowings in domestic currency received from the Directorate for Development of Small and Medium Sized Enterprises. These borrowings were granted for periods ranging from three to eight years, at annual interest rates ranging from 0 to 7 percent. As of December 31, 2011, the total amount of EUR 9,721 thousand represents long-term borrowings in domestic currency received from the Development Fund of the Republic of Montenegro. These borrowings were granted for periods ranging from three to five years, and have grace periods ranging from six months to three years, at annual interest rates ranging from 1.5 to 6.5 percent. As of December 31, 2011, the total amount of EUR 1,331 thousand represents long term borrowings in domestic currency received from the Ministry of Finance and the Ministry of Sustainable Development and Tourism of Montenegro on the basis of the for approving housing loans social vulnerable groups. These borrowings were granted for period of 20 years with a grace period of 5 years, at annual interest rate ranging from 0.98% As of December 31, 2011, the total amount of EUR 22,282 thousand relates to long-term borrowings in domestic currency approved by Kreditanstalt für Wiederaufbau ( KfW ), Frankfurt am Main for a period rom five to ten years and interest rate linked to semi-annual EURIBOR as increased by percent p.a. Long-term borrowings stated at December 31, 2011 in the amount of EUR 13,675 thousand relate to the liability for long-term loans in domestic currency approved by European Fund for Southeast Europe, Luxembourg for a period of five to ten years and interest rate linked to semi-annual EURIBOR as increased by percent annually. As of December 31, 2011, the long-term borrowings of EUR 12,000 thousand were associated a subordinated debt received from OTP Bank Plc., Budapest for the period of seven years at an interest rate of semi-annual EURIBOR increased by 2.25 percent annually. Long-term borrowings stated at December 31, 2011 of EUR 15,000 thousand relate to the liability arising from a long-term subordinated debt in domestic currency approved by OTP Financing Netherlands B.V., the Netherlands for period of seven years and an interest rate equaling quarterly EURIBOR increased by the margin of percent annually. 25. OTHER LIABILITIES December 31, 2011 December 31, 2010 Trade payables Deferred guarantees fee Indirect taxes and contributions 953 1,153 Liabilities to employees Other ,853 2, PROVISIONS Movement on provisions for contingent liabilities is as follows: December 31, 2011 December 31, 2010 Balance, January 1 1,545 1,035 Charge for the year, net (Note 10) 1, Balance, December 31 2,859 1,545 77

78 27. EMPLOYEE BENEFITS In accordance with the Collective Bargaining Agreements, the Bank has an obligation to disburse an employment retirement benefit to a retiree, in an amount equal to six average net salaries effective in the Bank in the month prior to the employee s retirement. In addition, employees are entitled to receive employment anniversary awards at their 10th 20th and 30th employment anniversaries with the Bank as follows: For 10 years of service one minimum salary in the Bank, For 20 years of service two minimum salaries in the Bank, For 30 years of service three minimum salaries in the Bank. The most recent actuarial valuations of the defined benefit obligation were carried out at December 31, 2010 by the independent actuary. Technical bases applied for calculating the estimated present value of retirement benefits and jubilee awards include implementation of the following: 1. Cumulative figures, prepared in accordance with the calculated possible age of the population of Montenegro inscribed in the census from 1980 to 1982, and 2. Annual interest rate of 12 percent for expected future retirement and jubilee awards payments discount. Movements in the present value of the defined benefit obligation in the current period were as follows: Retirement benefit obligations December 31, 2011 December 31, 2010 Other longterm employee benefits Retirement benefit obligations Other longterm employee benefits Balance at January 1 1, Charged during the year (Note 10) Release during the year (Note 10) (25) Payments made during the year (47) Balance at December , SHARE CAPITAL As of December 31, 2011, the Bank s share capital is comprised of 209,032 common shares (December 31, 2011: 189,474 common shares), with an individual par value of EUR All issued shares are fully paid. The Shareholding Assembly enacted a Decision on May 9, 2011 with reference to common share issue allowing the preemption rights to the existing shareholders, in the amount of EUR 10,000 thousand, i.e., 19,558 shares, where the individual par value of a share amounted to EUR The Securities Commission enacted a Decision number 02/2e-14/6-11 on June 08, 2011 defining the forgoing share issue in the total amount of EUR 10,000 thousand as successful. As of December 31, 2011, the sole shareholder of the Bank's shares is OTP Bank Plc., Budapest with 100 percent of equity interest. In accordance with the regulations of the Central Bank of Montenegro, as of December 31, 2011, the Bank is obligated to maintain the minimum capital adequacy ratio of 10%. The Bank is under obligation to adjust the scope of its business operations with the prescribed indicators, i.e. to reconcile the scope and structure of its riskweighted placements with the Law on Banks and CBM regulations. placed with this bank in amount of EUR 223,231 thousand. In accordance with the Law on Banks, exposure to the qualified shareholder is limited to 20% of the banks own assets (which should amount to EUR 10,386 thousand as of December 31, 2011). Interpretation of the management was that current Montenegrin regulations do not explicitly define interbank deposit with mother bank as related party exposure, especially, having in mind basis of the Article 113. of the 2006/48 EU Directives, which is allowing the EU member states (and the mother bank is from the Hungary- EU member state) following: Member states fully or partially exempt from the application of Article 111(1), (2) and (3) exposures incurred by a credit institution to its parent undertaking, to other subsidiaries of that parent undertaking or to its own subsidiaries, in so far as those undertakings are covered by the supervision on a consolidated basis to which the credit institution itself is subject, in accordance with this Directive or with equivalent standards in force in a third country. This interpretation has been negotiated with Central Bank of Montenegro (CBM) in February 2012, and appropriate solution in order to comply with local limit regulation has been suggested by Bank management and CBM accepted. Formal resolution of the issue was in progress by the time of issuance of these financial statements. As of December 31, 2011, one legally prescribed indicator was not within local limit regulation stipulated in the Law on banks (Official Gazette of Montenegro 17/2008 and 44/2010). This relates to Banks total exposure to its qualified shareholder i.e. OTP Bank Plc, Budapest, arising from the assets 78 CKB Annual Report 2011

79 29. OFF-BALANCE-SHEET ITEMS December 31, 2011 December 31, 2010 a) Managed Funds b) Guarantees, Other Contingent Liabilities and Commitments Payment guarantees 19,916 19,237 Performance bonds 10,967 15,369 Uncovered letters of credit Undrawn credit facilities 20,216 36,765 51,977 72,156 c) Other off-balance-sheet items Written off loans 1,685 1,712 Written off interest Other off-balance sheet items ,441 2,408 54,612 75,112 As of December 31, 2011, the funds managed for and behalf of third parties in the amount of EUR 194 thousand represent loans approved by other banks to municipalities on the coast and municipality Cetinje for improvement of their water-supply system, using the Bank as an agent. The Bank charges an annual fee of 0.3 percent for carrying out these business operations in the name and on behalf of third parties. 30. OPERATING LEASE ARRANGEMENTS Cancellable operating leases relate to business premises with limited lease terms (definite duration of lease contracts). The Bank does not have an option to purchase the leased asset at the termination of contracts. Payments recognized as an expense during 2011 amounted to EUR 1,116 thousand (2010: EUR 1,211 thousand). Commitments for operating leases undertaken as of the statement of financial position date, that have not been included in the financial statements, are as follows: December 31, 2011 December 31, 2010 Up to 1 year From 1 to 5 years 1,273 1,656 Over 5 years 2,347 2,731 4,109 4, CASH AND CASH EQUIVALENTS For the purposes of the cash flow statement, cash and cash equivalents comprise balances with less than three month maturity from the date of acquisition including: cash on hand, non-restricted balances with the Central Bank of Montenegro and other banks. December 31, 2011 December 31, 2010 Cash and balances with the Central Bank (Note 12) 31,553 73,672 Loans and advances to banks (Note 13) 94, , , ,659 79

80 32. RELATED PARTY TRANSACTIONS All transactions with related parties arise in the normal course of business and their value is not materially different from the terms and conditions that would prevail in arms-length transactions. The amounts of loans and advances given to related parties are secured by deposits, pledges and mortgages and will be settled in cash. As of December 31, 2011, and December 31, 2010, the Bank did not recognize impairment provisions for the loans and advances given to related parties. The following table summarizes receivables from and payables to related parties as of the statement of financial position date: December 31, 2011 December 31, 2011 Cash funds: - OTP Bank Plc., Budapest: 223, ,798 Loans and advances to customers: - Radnici banke 8,028 7,488 - Moneta A.D., Podgorica 952 1,128 Total receivables 232, ,414 Accounts payable: - Bank s employees 3,703 3,436 - Moneta A.D., Podgorica ,505 4,253 15,941 Borrowings: - OTP Bank Plc., Budapest: - subordinated loans 12,020 12,018 - OTP Bank Financing Netherlands B.V., the Netherlands: - subordinated loans 15,005 15,003 27,025 27,021 Total liabilities 31,278 42,962 Receivables, net 200, ,452 Income and expenses from transactions with related parties during 2011 and 2010 were as follows: December 31, 2011 December 31, 2010 Interest income: - OTP Bank Plc., Budapest 6,261 1,842 - Radnici Banke Moneta A.D., Podgorica Interest income: - OTP Bank Plc., Budapest 1,092 1,478 Total income 7,929 3,837 Interest expense: - Radnici Banke (205) (206) - Moneta A.D., Podgorica (439) (2) - OTP Bank Plc., Budapest (457) (398) - OTP Bank Financing Netherlands B.V., the Netherlands (1,016) (930) Other expense: - OTP Bank Plc., Budapest - (1,054) - OTP Factoring d.o.o., Podgorica (18,332) (33,906) Total expenses (20,449) (36,496) Net expenses (12,520) (32,659) During 2011, remunerations paid to persons with special authorizations and responsibilities in the Bank amounted to EUR 1,181 thousand (2010: EUR 1,359 thousand). 80 CKB Annual Report 2011

81 33.LITIGATION As of December 31, 2011, the Bank was involved with a number of lawsuits filed against it by legal entities and private individuals. In the assessment of the Bank's Legal Affairs Department, the total value claimed in these legal proceedings, increased by the cost of court expenses, amounts to EUR 9,550 thousand. However, this amount does not include potential penalties that may be assigned after the completion of the legal proceedings, given that the Bank's management was unable to determine potential effects of penalties that might arise from the proceedings in progress until the date of issuance of these financial statements. The outcome of the proceedings in progress cannot be anticipated with certainty; however, the Bank's management and legal advisor do not expect negative outcomes that could have materially significant effects on the Bank's financial statements. Accordingly, the financial statements do not include provisions against potential losses on litigation. As of December 31, 2011, the Bank was involved 848 lawsuits that as a plaintiff the Bank filed against legal entities and private individuals, claiming the total value of EUR 74,503 thousand. 34. POST BALANCE SHEET EVENTS a) As at January 17, 2012, the Bank's Shareholders' Assembly enacted a Decision on Conversion of Debt into Share Capital as well as a Decision on Share Issuance Based on the Debt Conversion to Share Capital. By the Decision on Conversion of Debt into Share Capital, the Bank's debt of EUR 12,000 thousand to OTP Bank Plc., Budapest, based on Subordinated Debt Agreement no dated June 1, 2007 is converted into 23,469 common shares of individual par value of EUR By the Decision on Share Issuance Based on the Debt Conversion to Share the scope of the share issue was defined in the amount of EUR 12,000 thousand and divided into 23,469 common shares of par value of EUR per share. b) As at February 15, 2012, Bank received CBM examination report which was conducted on the financial data as of November 30, Main findings from this report relate to: inadequate strategic and annual capital plan, non completed new collateral database, weaknesses in operational risk management and inadequate risk management strategy and credit policy. In respect to the last mentioned issue, Bank applied risk management strategy that was imposed as a standard on the OTP Group level. Additionally, the CBM report noted that Bank did not allocated provision for balance sheet items of factoring and forfeiting. However, adequate provision based on factoring and forfeiting balance sheet items were allocated as of December 31, Additionally, CBM noted that Bank was not within local limit regulation stipulated in the Law on banks (Official Gazette of Montenegro 17/2008 and 44/2010). This relates to Banks total exposure to its qualified shareholder i.e. OTP Bank Plc, Budapest, arising from the assets placed with this bank in amount of EUR 223,231 thousand. In accordance with the Law on Banks, exposure to the qualified shareholder is limited to 20% of the banks own assets (which should amount to EUR 10,386 thousand as of December 31, 2011). As explained in the Note 28, the appropriate solution in order to comply with local limit regulation has been suggested by Bank management and CBM accepted. Formal resolution of the issue was in progress by the time of issuance of these financial statements. c) After December 31, 2011, the management of the Bank has identified possible exposures to operational risk that are currently further addressed by the management. Currently no reliable estimate of probable outflow of resources can be made, and accordingly no provision has been reflected in the Bank s financial statements for 2011 related to this matter. 35. EXCHANGE RATES The official exchange rates for major currencies used in the translation of statement of financial position items denominated in foreign currencies, into euros as at December 31, 2011 and 2010 are as follows: December 31, 2011 December 31, 2010 USD CHF GBP

82 84 Godišnji izvještaj 2010

83 Crnogorska Komercijalna Banka AD Podgorica Moskovska bb, Podgorica, Montenegro Izrada Preparation: Marketing Team Dizajn Design: Uzume Consulting Creative Design Studio DPC Podgorica Podgorica 2012 May