BEGROTING 2006: TE VEEL VISSE EN TE MIN VISSTOKKE DEUR DR PHILIP THEUNISSEN COMPUTUS BESTUURSBURO

Transcription

1 - 1 - BEGROTING 2006: TE VEEL VISSE EN TE MIN VISSTOKKE DEUR DR PHILIP THEUNISSEN COMPUTUS BESTUURSBURO Die Minister van Finansies, Mnr Trevor Manual, het met n besonder aangename probleem gesit toe hy vanjaar se begroting moes opstel. Sy besigheid het beter gedoen as wat hy n jaar gelede verwag het. Dit het beteken dat hy n paar miljard ekstra gehad het waaroor hy moes besluit oor hoe hy dit gaan aanwend. Hy het twee keuse gehad: hy kon dit uitdeel of hy kon dit terugploeg in sy besigheid. Die eerste opsie is n baie gewilde een en sal die landsburgers oor die korttermyn baie bly maak. Die tweede opsie is nie so gewild nie maar sou meer volhoubaar gewees het om werk te skep en om tot volgehoue groei vir die ekonomie by te dra. Dit is soos die geykte chinese spreukwoord wat lui dat as jy vir iemand n vis gee, voed jy hom vir een ete maar as jy hom leer om vis te vang, voed jy hom vir die res van sy lewe. Mnr Manual het ongelukkig met 2006 se begroting net visse uitgedeel en nie vistokke nie. Hy het die oorvol staatskas gebruik om vraag te stimuleer eerder as om aanbod te stimuleer. Hy het dus verkies om vir die volgende jaar geld in mense se sakke te plaas eerder as om die fabriek n bietjie groter te maak. Toegewings Die grootste visse wat hy uitgedeel het is belastingverligting aan indiviue, verligting van hereregte op eiendomme en n groot toename in sosiale welsynstoelaes. Hy kon daarenteen maarskappybelasting verlig het en meer geld aan werkskeppende departemente toegedeel het, soos landbou en energiesake, sodat hy die aanbodkant kon stimuleer. In kort juig individue omdat hulle meer geld gaan hê om uit te gee terwyl maatskappye kla oor daar basies geen verligting vir hulle is nie, behalwe dat hulle dalk meer produkte aan die individue gaan verkoop. Uitwerking Die effek van n vraagstimulerende begroting is dat: Inkomste van individue relatief tot die vorige jaar gaan verhoog; n Verhoging in inkomste tot n verhoging in besteding gaan lei; n Verhoging in besteding tot n toename in krediet gaan lei; n Toename in krediet tot n styging in die inflasiekoers gaan lei; n Styging in inflasie tot n eskalasie in rentekoerse kan lei.

2 - 2 - Bogenoemde scenario sal invoere stimuleer en plaaslike produsente, soos boere, in n swakker posisie teenoor invoerpariteitspryse plaas. Daar teenoor kon n aanbodstimulerende begroting gelei het tot: n Vermeerdering in werksgeleenthede; Langtermyn ekonomiese volhoubaarheid; Verhoging in uitvoere; Verlaging in invoere; Laer inflasiekoers; Minder druk op rentekoerse. Omdat dit die regering se beleid is om eerder met handouts as met werkskepping die landsburgers gelukkig te hou, neem die staat se sny van die ekonomiese koek kommerwekkend toe. In 2002/03 het die staat 23,2% van die Bruto Binnelandse Produk vir die staatskas in terme van belastings toegeëien. In die huidige begroting gaan hierdie gedeelte 26% beloop terwyl die projeksie wat die minister vir 2008/9 gemaak het op 26,1% te staan kom. Die staat wil dus meer belasting invorder sodat hy meer kan uitdeel. Gevolglik sal n uitgawe soos Sosiale Ontwikkeling volgens Figuur 1 vanaf R30,2 miljard in 2002/03 tot R73,3 miljard in 2008/09 verhoog. Oor dieselfde tydperk sal Landbou se begroting vanaf R933 miljoen na R2299 miljoen verhoog. Landbou se begroting sal dan 0.4% van die totale begroting uitmaak terwyl Sosiale Ontwikkeling 12,8% sal beloop. Volgens Figuur 2 beloop die totale besteding aan Sosiale dienste 15,5% van die begroting terwyl Landbou, Waterwese en Bosbou 5,3% beloop. Individue Hoewel Landbou se begrotingspos afgeskeep is, vind boere in hulle individuele hoedanigheid uiteraard ook baat by die visse wat uitgedeel is. Die verlaging in persoonlike belastingskale beteken dat die belastingdrempel nou eers op R40,000 se jaarlikse inkomste intree terwyl dit op R35,000 in die vorige jaar was. Vir persone van 65 jaar en ouer verhoog die drempel vanaf R60,000 na R65,000. Terselfdertyd verhoog die bedrag waar die maksimum belastingskaal van 40% intree vanaf R300,000 na R400,000. Die vrygestelde inkomste uit rente word vanaf R15,000 tot R16,500 vir persone jonger as 65 jaar verhoog terwyl dit vanaf R22,000 na R24,500 vir persone van 65 jaar en ouer verhoog word. Die maksimum belastingvrye skenking verhoog vanaf R30,000 per jaar na R50,000. Daarmee saam verhoog die vrystelling by boedelbelasting vanaf R1,5 miljoen tot R2,5 miljoen. Beide hierdie kortings geld vir man en vrou afsonderlik sodat daar met effektiewe beplanning R100,000 se belastingvrye skenkings in n jaar gemaak kan word terwyl die eerste R5,0 miljoen van n gesamentlike boedel belastingvry kan wees. Gegewe die grootte van meeste boere se boedels is hierdie dus n beduidende toegewing.

3 - 3 - Kleinsake toegewings Besighede wat as klein sake kwalifiseer gaan nie inkomstebelasting op die eerste R40,000 betaal nie terwyl daar slegs 10% inkomstebelasting op die gedeelte bo R40,000 tot en met R300,000 betaal word. Bo R300,000 word daar 29% belasting betaal. Daar sal in n latere artikel meer breedvoerig oor die voorwaardes berig word waaraan n klein sake-onderneming moet voldoen. Vir nou is dit net nodig om daarvan kennis te neem dat die meeste boere hierdie voordeel sal kan benut met n bietjie herstrukturering van hulle ondernemingsvorme. Ongewilde items Oudergewoonte het die minister belasting op drank en sigarette weer verhoog. In die verlede het sulke verhogings nie juis die verbruik daarvan laat afneem nie. Daar kan ook geredeneer word dat die toegewings op persoonlike belasting baie meer is as die nadelige impak van aksynsbelasting sodat die individu waarskynlik meer geld vir drank en sigarette sal hê, al is dit nou duurder. Die Minister hou egter nie van maatskappymotors en duur mediese fondsbydraes nie. Beide hierdie items se belastingvoordele is in die nuwe begroting ingekort. Kritiek Dit is miskien n bietjie onbillik om Mnr Manaul te kritiseer want hy doen vir etlike jare al n uitstekende werk as Minister van Finansies. In 1998 is 24 sent van elke rand se inkomste wat hy ingevorder het gespandeer om staatskuld mee te diens. In 2005 is slegs 14 sent daarvoor gebruik en sy mikpunt is om in 2009 maar 10 sent daarvoor te begroot. Dit is dus seker sy prerogatief om te besluit hoe hy sy surplusse wil aanwend en daarom is dit vir die individu n goeie nuus begroting. Die gevoel onder meeste ekonome is egter dat die minister dalk n gulde geleentheid deur sy vingers laat glip het om eerder die aanbodkant van die ekonomie, waaronder landbou ook sorteer, as die vraagkant te stimuleer. Bethlehem Februarie 2006

4 - 4 - MAIN TAX PROPOSALS The 2006 Budget tax proposals amount to net tax relief of R19,1 billion, in addition to reduced tax liabilities arising from abolition of the RSC levies. The proposals include: Tax relief Income tax rate reduction of R13,5 billion for individuals Tax relief of R7 billion for business resulting from abolition of the RSC levies Tax amnesty for small businesses Tax on retirement funds reduced from 18 per cent to 9 per cent Transfer duty thresholds raised to R and R1 million Monetary thresholds for qualifying small businesses increased Monetary thresholds for capital gains and estate duty increased Extension of the learnership allowance until 2011 and incentives to encourage the intake of learners with disabilities Incentives to boost expenditure on R&D Ad valorem excise duties abolished on certain products Increase in the biodiesel fuel tax concession to 40 per cent of the general fuel levy. Tax increases Increase in the Road Accident Fund levy by 5 cents a litre Increase in excise duty on tobacco products by between 4,7 and 10,2 per cent Increase in excise duty on alcohol products by between 9 and 20 per cent. NEIGINGS IN STAATSUITGAWES / / / / / / /09 Sosiale ontw ikkeling Landbou Veiligheid Behuising

5 - 5 -