Nastavni predmet ANALIZA POSLOVANJA PREDMETNI PROFESOR PROF. DR. ZIJO VELEDAR Literatura Dr. K. Žager& Dr. L. Žager:Analiza poslovanja, Masmedia, Zagreb, 1999 Doc.dr. Goranka Knežević: Analiza finansijskih izvještaja, Univerzitet Singidunum, Beograd, 2008 1
POSLOVNA ANALIZA Analiza poslovanja je instrument koji omogućava preduzeću, koje je predmet analize, da unapredi način funkcionisanja i obavljanja aktivnosti u cilju smanjenja ukupnih troškova, efikasnijeg korištenja resursa i bolje podrške investitorima. POSLOVNA ANALIZA Analiza poslovanja se usmjerava na aktivnosti koje omogućavaju preduzeću da postigne svoje strateške ciljeve angažovanjem internih proizvodnih, kadrovskih, finansijskih kapaciteta. 2
Opća definicija računovodstva Računovodstvo je skup naučnih metoda čijom primjenom se obezbjeđuje evidentiranje određenih poslovnih transakcija, planiranje budućih transakcija i njihovih efekata, analiza i kontrola tih transakcija, te izvještavanje zainteresovanih korisnika. Sastavni djelovi računovodstva Računovodstvo kao sistem se sastoji od sljedećih djelova: - knjigovodstva - računovodstvenog planiranja - računovodstvene analize - računovodstvene kontrole- nadzora - računovodstvenog informisanja 3
SVRHA I CILJ FINANSIJSKIH IZVJEŠTAJA Finansijski izvještaji kao gotov proizvod računovodstvene funkcije predstavljaju strukturiran prikaz finansijskog stanja i transakcija izvršenih od strane pravnog subjekta. Osnovna namjena i svrha sačinjavanja i prezentiranja finansijskih izvještaja je da se zadovolje informacione potrebe širokog kruga postojećih i potencijalnih korisnika informacija iz tih izvještaja. Svrha finansijskih izvještaja je iz toga razloga dati sve neophodne informacije o finansijskom položaju i uspješnosti poslovanja koje su korisne širokom krugu korisnika pri donošenju finansijskih odluka u domenu njihovog interesovanja. SVRHA I CILJ FINANSIJSKIH IZVJEŠTAJA Cilj finansijskog izvještavanja je da obezbjedi relevantne, tačne i pouzdane informacije o finansijskom stanju, uspješnosti poslovanja i novčanih tokova pravnog subjekta, koje su korisne širokom krugu korisnika tih informacija u donošenju poslovnih odluka. Da bi se ostvario osnovni cilj finansijskih izvještaja, pravna lica moraju obezbjediti informacije o sljedećim aspektima rezultata preduzeća; - Imovini; - Obavezama; - Kapitalu ; - Prihodima i rashodima, i -Novčanim tokovima subjekta. 4
VRSTE FINANSIJSKIH IZVJEŠTAJA Finansijski izvještaji koje prezentiraju pravni subjekti imaju opću namjenu, zbog velikog broja subjekata koji ih koriste, a osnovna podjela obaveznih finansijskih izvještaja koje sastavljaju pravna lica su: periodični finansijski izvještaji, godišnji finansijski izvještaji i konsolidovani finansijski izvještaji. KVALITATIVNE KARAKTERISTIKE FINANSIJSKIH IZVJEŠTAJA Kvalitativne karakteristike su obilježja koja informaciju prezentiranu u finansijskim izvještajima čine upotrebljivom za korisnike tih inforamcija. Osnovne kvalitativne karakteristike informacija sadržanih u finansijskim izvještajima su: razumljivost, relevantnost, značajnost, pouzdanost, fer prezentacija, suština važnija od forme, neutralnost, opreznost, kompletnost, uporedivost. 5
KORISNICI FINANSIJSKIH IZVJEŠTAJA Korisnici finansijskih izvještaja su osobe koje koriste infomacije iz finansijskih izvještaja za veliki broj različitih poslovnih namjena, a njihova sposobnost donošenja optimalne poslovne odluke zasnovana je upravo na njihovom korištenju. Korisnici finansijskih izvještaja najčešće se dijele u dvije skupine koje su zainteresovane za finansijsku situaciju i uspješnost poslovanja nekog subjekta a to su: - interni (unutarnji) korisnici, i - eksterni (vanjski) korisnici. KORISNICI FINANSIJSKIH IZVJEŠTAJA INTERNI EKSTERNI Menadžment ulagači /investitori zaposleni zajmodavci dobavljači i ostali vjerovnici kupci vlada i njihove agencije javnost 6
Korisnici finansijskih izvještaja Najznačajniji interni korisnik informacija prezentiranih u finansijskim izvještajima je menadžment, odnosno uprava preduzeća na svim nivoima odgovornosti i odlučivanja. U eksterne korisnike ubrajaju se : sadašnji i potencijalni ulagači/investitori, zaposleni, zajmodavci, dobavljači i ostali vjerovnici, kupci, vlada i njihove agencije, javnost. FINANSIJSKI IZVJEŠTAJI Finansijski izvještaji su oni izvještaji koji su namijenjeni zadovoljavanju potreba korisnika koji nisu u mogućnosti od subjekta zatražiti da svoje izvještaje sastavlja na način koji udovolji njihovim posebnim potrebama za informacijama. 7
SET FINANSIJSKIH IZVJEŠTAJA Prema MRS 1- prezentacija finansijskih izvještaja, koji je bio u primjeni do 31.12.2009 godine, osnovni set finansijskih izvještaja imao je sljedeće nazive; Bilans stanja (Balance sheet); Bilans uspjeha (Income statement); Izvještaj o promjenama kapitala (Statement of shanges in equity); Izvještaj o novčanim tokovima (Cash flow statements); i Bilješke (Notes). SET FINANSIJSKIH IZVJEŠTAJA Nakon izmjena koje je pretrpio MRS 1- prezentacija finansijskih izvještaja, nakon 01.01.2010 godine, finansijski izvještaji imaju sljedeće nazive; Izvještaj o finansijskom položaju na kraju perioda (Statement of financial position as at the end od the period); Izvještaj o ukupnom rezultatu na kraju perioda (Statement of compreshensive income for the period); Izvještaj o promjenama kapitala tokom perioda (Statement of changes in equity for the period); Izvještaj o novčanim tokovima tokom perioda (Statement of cash flows); i Bilješke (Notes). 8
Pojam bilansa stanja izvještaja o finansijskom položaju na kraju perioda Bilans stanja/izvještaj o finansijskom položaju je sistematizovan pregled stanja imovine, obaveza i kapitala na određeni dan. Osnovni elementi izvještaja o finansijskom položaju na kraju perioda; imovina, obaveze i kapital. Elemanti bilansa stanja ELEMENTI BILANSA STANJA IMOVINA OBAVEZE KAPITAL 9
Struktura aktive Aktiva izvještaja o finansijskom položaju na kraju perioda se sastoji od: - Stalna sredstva (dugotrajna imovina); - Tekuća sredstva ( tekuća, kratkotrajna imovina); i - Gubitak iznad visine kapitala. Struktura pasive Sva imovina kojom preduzeće raspolaže, a koja se nalazi u aktivi, odnosno dugotrajna i kratkotrajna, ima svoje porijeklo, tj. pribavljena je iz određenih izvora, koji su prikazani u pasivi izvještaja o finansijskom položaju. Izvori sredstava se mogu kalasifikovati prema kriteriju porijekla i roku dospjeća. Prema kriteriju vlasništva izvore imovine dijelimo na; - Vlastite izvore imovine (kapital ili glavnica), - Tuđe izvore (obaveze). Prema roku dospijeća razlikujemo; - Kratkoročne izvore imovine (kratkoročne obaveze) - Dugoročne izvore imovine (dugoročne obaveze) - Trajne izvore imovine (kapital ili glavnica). 10
Sistematizacija izvora sredstava Kriterij VLASNIŠTVO ROČNOST ZAVISNOST OD FIN. REZULTATA Vrsta OBAVEZE Tuđi Kratkoročni Dugoročni Nezavisni KAPITAL Vlastiti Trajni Zavisni BILANS USPJEHA- IZVJEŠTAJ O UKUPNOM REZULTATU NA KRAJU PERIODA Bilans uspjeha je najvažniji dio seta finansijskih izvještaja, koji prikazuje aktivnosti preduzeća u određenom vremenskom periodu, BU je izvještaj koji daje informacije o uspješnosti poslovanja preduzeća. 11
Osnovni elementi bilansa uspjeha- Izvještaja o ukupnom rezultatu na kraju perioda Funkcionalni pristup Prihodi - Troškovi prodatih proizvoda Bruto dobit - Troškovi distribucije - Troškovi administracije (uprave) - Ostali operativni rashodi Dobit od operativne aktivnosti +/- Finansijski prihodi (rashodi) +/- Ostali prihodi (rashodi) Dobit (gubitak) perioda RAČUNOVODSTVENE POLITIKE KAO PREDPOSTAVKE KVALITETE FINANSIJSKIH IZVJEŠTAJA Računovodstvene politike obuhvataju načela, osnove, dogovore, praksu i pravila za evidentiranje poslovnih događaja u poslovnim knjigama, te sastavljenje i prezentiranje osnovnih finansijskih izvještaja. Računovodstvene politike su specifični principi, osnove, konvencije, pravila i prakse koje su usvojene od strane menadžmenta privrednih društava, koje ono koristi u sastavljanju i prezentiranju osnovnih finansijskih izvještaja. Računovodstvene politike se usvajaju na osnovu internog akta donesenog od strane privrednog društva i koriste se za sastavljanje finansijskih izvještaja za eksterne korisnike. Iz toga razloga je potrebno njihovo objavljivanje kako bi se u potpunosti razumjele informacije koje su prezentirane u finansijskim izvještajima. 12
RAČUNOVODSTVENE POLITIKE KAO PREDPOSTAVKE KVALITETE FINANSIJSKIH IZVJEŠTAJA Računovodstvene politike predstavljaju ključno sredstvo pomoću kojeg menadžeri oblikuju računovodstvene informacije koje će biti prezentirane kroz sastavljene finansijske izvještaje krajnjim internim odnosno eksternim korisnicima informacija. Za donošenje odluke o računovodstvenim politikama uz punu odgovornost zadužen je menadžement preduzeća na prijedlog stručnjaka iz oblasti računovodstva. UTICAJ RAČUNOVODSTVENIH POLITIKA NA PODRUČJE DUGOTRAJNE IMOVINE I AMOTRIZACIJE Dugotrajna imovina ili stalna sredstva su onaj dio imovine koji ima vijek trajanja ili rok vezivanja duži od jedne godine. Amortizacija predstavlja sistemsko raspoređivanje amortizacijskog iznosa tokom vijeka upotrebe sredstva. Prema MRS 16, pravno lice amortizuje stalna sredstva u obliku stvari koja podliježu rabaćenju, primjenom vremenske, funkcionalne i kombinovane metode. 13
RAČUNOVODSTVENE POLITIKE KAO PREDPOSTAVKE KVALITETE FINANSIJSKIH IZVJEŠTAJA Metode vremenske amortizacije se mogu klasifikovati na sljedeći način: - metoda konstantne ili linearne amortizacije - metoda degresivne amortizacije - metoda progresivne amortizacije Metode funkcionalne amortizacije su sljedeće: - metoda obračunavanja po jedinici funkcionalnog kapaciteta, - metoda obračunavanja zavisno od efektivnog trajanja procesa izraženog radnim satima. Uticaj metoda obračuna amortizacije na iznos troška amortizacije OPIS Linearna metoda Degresivna metoda Progresivna metoda % iznos % iznos % iznos 1. godina 25 175,00 40 280,00 10 70,00 2. Godina 25 175,00 30 210,00 20 140,00 3. godina 25 175,00 20 140,00 30 210,00 4. godina 25 175,00 10 70,00 40 280,00 100 700,00 100 700,00 100 700,00 14
Uticaj odabira metoda obračuna amortizacije na finansijski rezultat O P I S METODA AMORTIZACIJE LINEARNA DEGRESIVNA PROGRESIVNA UKUPNI PRIHODI 7.000,00 7.000,00 7.000,00 RASHODI Amortizacija 175,00 280,00 70,00 Ostali rashodi 6.650,00 6.650,00 6.650,00 Ukupno rashodi 6.825,00 6.930,00 6.720,00 BRUTO DOBIT 175,00 70,00 280,00 RENTABILNOST IMOVINE BRUTO 25% 10% 40% 15